Analizy i badania
Wyrok TK w zakresie możliwości dochodzenia przez byłego współwłaściciela (lub jego spadkobierców) zwrotu udziału we współwłasności wywłaszczonej nieruchomości
<p style="text-align: justify;">Zgodnie z art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 r, poz. 782, dalej: „UGN”) poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisów UGN (art. 137 UGN), nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.</p>
>
W dniu 14 lipca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygnaturze SK 26/14 (Dz. U. z dnia 24 lipca 2015 r.), w którym orzekł, że powołany art. 136 ust. 3 zdanie pierwsze UGN w zakresie, w jakim uzależnia przewidziane w nim ż?danie byłego współwłaściciela wywłaszczonej nieruchomości lub jego spadkobierców od zgody pozostałych byłych współwłaścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców, jest niezgodny z Konstytucj? RP (z art. 64 ust. 1 i 2 w zwi?zku z art. 21 ust. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego istotnie wpływa na sytuację osób domagaj?cych się zwrotu wywłaszczonych nieruchomości na zasadach określonych w UGN. Zaskarżona regulacja nakładała na wnioskodawcę obowi?zek uzyskania zgody na zwrot nieruchomości od pozostałych uprawnionych. Okazywało się to często niemożliwe, ponieważ dawni współwłaściciele (ich spadkobiercy) zazwyczaj nie byli znani co do tożsamości i miejsca swojego pobytu. Ponadto, organy nie były zobowi?zane do podejmowania jakichkolwiek działań, które doprowadziłyby do udziału w postępowaniu wszystkich osób uprawnionych. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zmienia ten stan, w ten sposób, że możliwe będzie dochodzenie zwrotu udziału w wywłaszczonej nieruchomości nawet przez tylko jednego z poprzednich współwłaścicieli (lub jego spadkobierców). Tym samym, możliwe będzie wydanie decyzji na rzecz części byłych współwłaścicieli lub ich następców prawnych, w której zostanie przyznany im udział we współwłasności nieruchomości. To z kolei oznaczać będzie, że na wywłaszczonej nieruchomości powstanie stan współwłasności publiczno-prywatnej, w której część współwłaścicieli będ? stanowiły osoby, na rzecz których nast?pił zwrot, a pozostały udział we współwłasności będzie przysługiwał podmiotowi, na rzecz którego nast?piło wywłaszczenie. Może to rodzić problemy wynikaj?ce ze specyfiki takiej współwłasności, m.in. dotycz?ce zarz?du nieruchomości? wspóln?. W opinii Trybunału Konstytucyjnego, w celu prawidłowej realizacji omawianego wyroku, konieczne jest rozważenie podjęcia stosownych działań legislacyjnych. Działania te powinny polegać przede wszystkim na przyznaniu samodzielnej legitymacji procesowej w postępowaniu zwrotowym każdemu z byłych współwłaścicieli nieruchomości (lub ich spadkobiercom) z jednoczesnym zapewnieniem w tym postępowaniu ochrony osobom, które nie wyst?piły z wnioskiem o zwrot nieruchomości, a s? do tego uprawnione. Przy czym, według Trybunału Konstytucyjnego, to organy powinny być odpowiedzialne za poinformowanie tych osób o możliwości przył?czenia się do tocz?cego się postępowania zwrotowego oraz uzyskanie ich ostatecznego stanowiska, ponieważ to właśnie organy s? zobowi?zane do naprawienia skutków nieprawidłowego wywłaszczenia. Na dalsze działania ustawodawcy i ich ocenę musimy jednak poczekać…