Optymizm CEO wraca do poziomu sprzed kryzysu

W perspektywie trzyletniej optymizm zarz?dzaj?cych na świecie rośnie jeszcze bardziej - o zwiększeniu przychodów przez ich firmy w najbliższych 36 miesi?cach przeświadczonych jest 94% globalnych respondentów, z których ponad połowa deklaruje „silne przekonanie”. W odniesieniu do horyzontu trzyletniego optymizm CEO w Polsce jest również wyższy i wynosi 96%, przy czym  ? to głosy „silnie przekonanych” prezesów.

Lepsze nastroje przekładaj? się na planowany wzrost zatrudnienia, którego spodziewa się ponad połowa CEO z całego świata. Szczególnie wysoki poziom optymizmu w zakresie dalszych planów rekrutacyjnych deklaruj? CEO z obszaru Azji i Oceanii (62%), Bliskiego Wschodu (60%) i Ameryki Północnej (56%). Wyniki uzyskane w Polsce pokrywaj? się z poziomem optymizmu w regionie Europy Środkowo-Wschodniej (45%) - zamiary zwiększania zatrudnienia deklaruje 44% prezesów w Polsce. Chociaż globalnie zaledwie 16% respondentów planuje redukcję liczby pracowników w 2011 roku (w zeszłym roku było ich 25%), to w Polsce wci?ż jest to 31% ankietowanych CEO.

„Nastroje polskich prezesów po raz kolejny zmieniły się jeszcze gwałtowniej niż przeciętnie na świecie. O ile w czasie globalnej recesji skala załamania nastrojów była u nas silniejsza - i to mimo utrzymywania się w Polsce wzrostu gospodarczego – o tyle dziś mamy do czynienia z powrotem jeszcze większego optymizmu w prognozach rozwojowych” – zauważa prof. Witold Orłowski, główny doradca ekonomiczny PwC. „Co ważne, pozytywnym prognozom dotycz?cym wzrostu towarzyszy jednak zaniepokojenie wieloma zjawiskami obserwowanymi w polskiej i globalnej gospodarce, a co za tym idzie, mniejsza skłonność do zatrudniania nowych pracowników. Świadczy to zarówno o sporej nieufności w odniesieniu do otoczenia, w którym działaj? polskie firmy, jak i o dużym stopniu zaufania i wiary polskich firm we własne siły i zdolności rozwojowe”.

Nastroje na innych kontynentach

Poprawa nastrojów daje się zauważyć na wszystkich kontynentach, przy czym najwyższ? pewności? wzrostu przychodów w perspektywie krótkoterminowej cechuj? się CEO z Indii, Austrii, Kolumbii, Peru, Chin, Tajlandii i Paragwaju. Choć najwięcej niepewności co do przyszłego wzrostu przychodów zanotowano wśród dyrektorów generalnych z Europy Zachodniej (zaledwie 39% wskazań), to wyj?tek stanowili CEO w Niemczech - 80% z nich było „silnie przekonanych” o zwiększaniu przychodów w 2011 roku.

Niemal 40% CEO wskazało Chiny jako strategiczny kraj dla przyszłego rozwoju swojego biznesu. Kolejne miejsca zajęły USA – 21%, Brazylia – 19% i Indie – 18%. Jednocześnie Chiny, USA i Indie s? postrzegane przez CEO jako kluczowe źródła pozyskiwania produktów i surowców. W rozbiciu na regiony, 90% CEO wskazało, że w perspektywie najbliższych 12 miesięcy spodziewa się wzrostu aktywności swoich firm w Azji. Kolejna na liście znalazła się Ameryka Łacińska – 84%, Afryka – 75%, Bliski Wschód – 72% i Europa Wschodnia – 70%. Jednak zaledwie jedna trzecia respondentów stwierdziła, że kraj, w którym maj? siedzibę, oferuje duży potencjał rozwojowy.

„Badanie pokazuje, że gospodarki wschodz?ce, takie jak Chiny, Indie i Brazylia, rozwijaj? się w dużo szybszym tempie od krajów rozwiniętych. To przesunięcie gospodarczej równowagi sił stawia CEO przed decyzjami, w jakich obszarach i gdzie najlepiej lokować inwestycje. Firmy, które zrozumiej? i wykorzystaj? zróżnicowane wzorce rozwoju gospodarek rozwiniętych i wschodz?cych, odnios? w nadchodz?cych latach najbardziej znacz?cy sukces” — mówi prof. Witold Orłowski.

Szanse rozwoju biznesu

W porównaniu z zeszłym rokiem CEO na świecie przenieśli swoje zainteresowanie ze zwiększania obecnych udziałów w rynku na rozwój nowych produktów i usług. W 2010 roku 20% stawiało na innowacyjność w obszarze produktów i usług, podczas gdy dziś jest to już 29%. Równocześnie obserwujemy mniejszy nacisk na zwiększanie obecnych udziałów w rynku przez globalne przedsiębiorstwa – w 2010 było to postrzegane jako szansa na rozwój biznesu przez 38% prezesów, w porównaniu do 29% w 2011 r. W Polsce przesunięcie nie jest tak wyraźne i prezesi podobnie postrzegaj? potencjał obu możliwości - na innowacyjność produktow? i usługow? stawia 31%, podczas gdy na zwiększanie udziałów 37%. Aż 79% dyrektorów generalnych na świecie uważa, że innowacje doprowadz? do wzrostu efektywności i zwiększenia przewagi konkurencyjnej ich firmy, natomiast 78% oczekuje z tego tytułu wzrostu przychodów.

Jako kolejn? szansę dla rozwoju biznesu 14% CEO na świecie postrzega fuzje i przejęcia, które rozważa także 16% z zarz?dzaj?cych w Polsce. Na nowe rynki geograficzne stawia 17% globalnych liderów biznesu i zaledwie 7% polskich CEO.

Niepewna przyszłość gospodarki

Poprawiaj?ca się sytuacja na światowych rynkach zmotywowała firmy do działania, jednakże nadal prawie 3/4 globalnych respondentów najbardziej obawia się o przyszłość gospodarki (72% wskazań na świecie i 69% w Polsce). Na drugiej i trzeciej pozycji na liście zmartwień globalnych CEO znalazły się potencjalne efekty działań zwi?zanych z konieczności? ograniczania deficytu budżetowego (odpowiednio 62% globalnie i 59% wskazań w Polsce) oraz nadmierny poziom regulacji (60% globalnie i 57% w polskim badaniu), choć rola tego czynnika w czasie kryzysu wyraźnie się zmniejszyła (w roku 2009 nadmiernej regulacji obawiało się niemal 90% ankietowanych).

Wysokie miejsce w hierarchii potencjalnych ryzyk zajmuj? rosn?ce obci?żenia podatkowe (55% wskazań globalnie i 51% w Polsce) zwi?zane z perspektyw? podejmowanych przez rz?dy działań stabilizacyjnych. Ankietowani prezesi wskazuj? także na charakterystyczne dla czasów kryzysu wahania kursów walutowych (54% wskazań na świecie i 53% w Polsce) oraz na ryzyko poważnej niestabilności na rynkach kapitałowych, które wymienianie jest przez 52% globalnych i 60% polskich CEO. Inflację jako potencjalne zagrożenie wskazała mniej niż 1/3 respondentów.

Badanie pokazało, że globalni prezesi bardziej niż polscy CEO obawiaj? się niedoboru odpowiednio wykwalifikowanych pracowników. Niepokój wyraża ponad połowa (56%) respondentów na świecie, a szczególnie na Bliskim Wschodzie (78%) oraz w krajach Azji i Oceanii (76%), podczas gdy w Polsce problem dostrzega zaledwie 21% ankietowanych (dla porównania w regionie Europy Środkowej i Wschodniej 55%). Jest to największa z różnic obserwowana w tegorocznym badaniu pomiędzy opiniami zarz?dzaj?cych dużymi firmami w Polsce i na innych rynkach.

Prawie połowa ankietowanych globalnych CEO wskazuje na stałe przesunięcia w wydatkach i konsekwencje zmiany zachowania konsumentów, co dostrzega jedynie 35% polskich respondentów. W tym miejscu warto również zwrócić uwagę, iż polscy prezesi jako najmniej znacz?ce dla rozwoju biznesu definiuj? kwestie zwi?zane z bezpieczeństwem łańcucha dostaw (44%) oraz rozwojem infrastruktury (31%).

„Porównuj?c opinie polskich prezesów i przeciętne wskazania na świecie warto zauważyć, że rozbiegaj? sie one głównie w trzech punktach: w badaniu globalnym znacznie większe zagrożenia wi?ż? się z problemem dostępności wykwalifikowanych pracowników, bezpieczeństwem łańcucha dostaw i trwałymi zmianami w zachowaniach konsumentów. Tymczasem główny problem dla polskich ankietowanych stanowi dziś bież?ca sytuacja gospodarcza, a dopiero w dalszej kolejności nierozwi?zane problemy strukturalne i wyzwania o charakterze długookresowym” – podkreśla Olga Grygier – Siddons, prezes PwC w Polsce. „Wymaga to ze strony polskich firm poważnej refleksji – być może kłopoty dnia dzisiejszego w pewnej mierze przesłaniaj? ważne wyzwania o charakterze długookresowym, z którymi i tak przyjdzie się zmierzyć” – stwierdza.

Wyzwania zwi?zane z talentami

Choć opinie prezesów w Polsce i na świecie na temat ryzyka niedoboru wykwalifikowanych pracowników znacznie się różni?, to jednak potrzebę zmian w zakresie strategii zarz?dzania talentami widzi odpowiednio 83% i 80% ankietowanych globalnych i polskich CEO, wskazuj?c ten obszar jako najważniejszy do zmian.

„Pierwszoplanowa rola przypisana działaniom w sferze zarz?dzania talentami w pewnej mierze rekompensuje relatywny brak zaniepokojenia polskich firm problemem dostępności wykwalifikowanego personelu. Nieco łatwiejsza sytuacja na rynku pracy – z punktu widzenia dostępności pracowników – nie oznacza więc, że polscy menedżerowie stracili z oczu problem konieczności rozwoju najcenniejszego kapitału ludzkiego firmy” – podkreśla prof. Witold Orłowski.

W perspektywie trzech lat do najważniejszych wyzwań w zakresie pozyskiwania nowych talentów globalni CEO zaliczyli: ograniczony zasób kandydatów z odpowiednimi kwalifikacjami — 66%, rekrutację i integrację młodszych pracowników z kadr? — 54%, utratę najlepszych pracowników na rzecz konkurencji — 52% oraz zapewnienie pracownikom atrakcyjnych ścieżek rozwoju kariery — 50%.

Najważniejszym czynnikiem radzenia sobie z tymi wyzwaniami jest zdaniem ankietowanych prezesów rozwój pozapłacowych i pozafinansowych form motywowania i angażowania personelu (65% wskazań globalnie w porównaniu do 85% w Polsce). Kolejne miejsce zajmuje na polskim rynku kwestia poszukiwania i wi?zania z firm? młodych pracowników tj. w wieku do 30 lat (74% wskazań w Polsce), która w badaniu globalnym znalazła się dopiero na czwartym miejscu (46% wskazań). Na trzeciej pozycji pod względem priorytetów w zakresie zmian strategii personalnej znalazła się potrzeba intensyfikacji współpracy z państwowymi i prywatnymi instytucjami edukacyjnymi w celu rozwoju umiejętności utalentowanych pracowników (54% wskazań globalnie w porównaniu do 70% w polskiej edycji badania).

Aktywność polskich firm będzie w tych dziedzinach prawdopodobnie silniejsza niż przeciętnie na świecie, co może wskazywać na niedostateczny poziom rozwoju tych narzędzi na naszym rynku w przeszłości. Podobn? tendencję możemy zaobserwować w przypadku potrzeby limitowania wynagrodzeń kadry kierowniczej (54% wskazań w Polsce i 40% na świecie), dostosowania działalności operacyjnej do dostępności talentów (odpowiednio 47% i 27%), czy bardziej elastycznego podejścia do angażowania pracowników zewnętrznych (41% w Polsce w porównaniu do 33% na świecie).
Z kolei polskie firmy nie przewiduj? poważnych zmian w strategii personalnej w odniesieniu do rekrutacji i zatrzymywania w organizacji pracowników starszych (35% wskazań w Polsce i 42% globalnie) oraz kobiet (zaledwie 21% w Polsce w porównaniu do 43% wskazań na świecie), pozostaj?c pod tym względem wyraźnie z tyłu w stosunku do przeciętnej światowej.

„Choć polscy menedżerowie dostrzegaj? potrzebę bardziej intensywnego wykorzystania talentów najlepszych pracowników, to jednak działania firm kieruj? się głównie w stronę metod tradycyjnych tj. pozyskiwania i motywowania ludzi młodych. Zasługuje to na głębsz? refleksję, bowiem z zasobu talentów warto czerpać jak najszerzej, poszukuj?c go w różnych grupach pracowników” – podkreśla Olga Grygier - Siddons, prezes PwC w Polsce.

Zmiany w strategii firm

W odpowiedzi na sygnały płyn?ce z otoczenia biznesowego, CEO na świecie planuj? wprowadzić (oprócz wyzwań w zakresie zarz?dzania talentami, stawianych na pierwszym miejscu) zmiany w zakresie zarz?dzania ryzykiem (77%), inwestycji (76%) oraz struktury organizacyjnej (74%). Podobne plany deklaruj? także polscy dyrektorzy generalni stawiaj?c na czele listy swoich wyzwań w 2011 roku kolejno - strukturę organizacyjn? (79%), inwestycje (72%) oraz zarz?dzanie ryzykiem (69%).

„Warto zwrócić uwagę, że zarz?dzanie ryzykiem – wci?ż słabiej u nas rozwinięte niż na rynkach zachodnich – zajmuje w opinii polskich menedżerów dopiero czwart? pozycję, podczas gdy w badaniu globalnym znalazło się jako drugie na liście priorytetów. W ankiecie światowej wyraźnie większe znaczenie uzyskały także działania służ?ce poprawie ładu korporacyjnego” – podkreśla Olga Grygier – Siddons.

W wynikach badania dał się również zauważyć wpływ recesji na przyjmowan? strategię firm - większość globalnych CEO (84%) przyznała, że zmieniła strategię firmy w ci?gu ostatnich dwóch lat, a około 1/3 stwierdziło, że była to zmiana fundamentalna. Z kolei w Polsce nowe podejście do strategii było widoczne w ostatnich 2 latach aż w 93% firm, z czego 34% zadeklarowało istotne modyfikacje strategii.

Dalsze działania restrukturyzacyjne

W perspektywie najbliższego roku firmy planuj? dalsz? restrukturyzację - 64% CEO na świecie i 36% w Polsce chce kontynuować działania zmierzaj?ce do ograniczania kosztów (6-procentowy spadek w porównaniu do 2010 r.).

Utrzymuj?cy się wci?ż – mimo lepszych prognoz wzrostu – niepokój co do dalszego rozwoju sytuacji w światowej gospodarce wymusił na firmach podjęcie szeregu działań o charakterze restrukturyzacyjnym. Głównym narzędziem stały się systemowe działania na rzecz ograniczenia kosztów, wskazane przez 90% ankietowanych w polskim i 84% w badaniu globalnym. Jak pokazuj? wyniki globalne, dominacja działań na rzecz obniżki kosztów występowała wszędzie na świecie, jednak w przypadku firm polskich, działania na rzecz redukcji kosztów zdominowały inne możliwości, w tym optymalizację procesów biznesowych poprzez zwiększanie lub zmniejszanie skali outsourcingu (stosowan? przez 62% firm ankietowanych globalnie i jedynie 47% w Polsce). Podobnie na zawarcie lub rezygnację ze strategicznych sojuszy zdecydowało się 60% globalnie i jedynie 26% ankietowanych na polskim rynku.

Jako planowane działanie zmierzaj?ce do zmiany struktury organizacyjnej firmy w 2011 roku najwięcej globalnych respondentów (34%) przewiduje finalizację międzynarodowych fuzji lub przejęć, które z 9% wskazań na liście polskich CEO znalazły się na dalszym miejscu. Połowa dyrektorów generalnych na świecie oczekuje zawarcia nowego partnerstwa strategicznego lub stworzenia joint venture (36% wskazań polskich CEO), a 31% planuje outsourcing niektórych obszarów swojej działalności (15% w Polsce).

„Ankietowani w badaniu globalnym przeciętnie w większym stopniu niż polscy menedżerowie wykorzystywali również inne, poza nastawionymi na bezpośredni? redukcję kosztów, narzędzia restrukturyzacji. Warto zwrócić także uwagę na wielokierunkowość działań podejmowanych na świecie. Poszukiwaniu nowych pól dla outsourcingu towarzyszyła równocześnie bardzo silna tendencja przywracania do firm niektórych procesów biznesowych poprzednio objętych outsourcingiem (tzw. insourcing), a zawieranie nowych strategicznych sojuszy było niemal równie częste jak zrywanie sojuszy istniej?cych. Oznacza to, że firmy na całym świecie niezwykle intensywnie szły w kierunku optymalizacji swojej działalności, nie boj?c się wycofywać z podjętych w przeszłości działań, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów” – podkreśla Olga Grygier – Siddons.

Priorytety dla rz?dów

Globalni prezesi zauważaj? znaczenie dobrze rozwiniętej infrastruktury dla rozwoju przedsiębiorczości – na jej niedostateczny rozwój jako zagrożenie dla biznesu wskazało 37% ankietowanych globalnie i 34% w Polsce. Nie dziwi więc, że ponad połowa prezesów zarz?dzaj?cych organizacjami na świecie uważa rozwój infrastruktury za priorytet dla rz?dów. Ponadto w ocenie 47% globalnych CEO niezbędne jest podnoszenie kwalifikacji pracowników, a także podjęcie działań zmierzaj?cych do zagwarantowania stabilności sektora finansowego i dostępu do kapitału na przystępnych warunkach – po 45% wskazań.

„Infrastruktura wymaga dziś ogromnych inwestycji bez ogl?dania się na bież?c? koniunkturę, z drugiej jednak strony inwestowanie właśnie dziś stało się szczególnie trudne. Mniejsze wpływy do budżetu oraz awersja do ryzyka po stronie instytucji finansowych, która każe patrzeć na wszystkie duże projekty inwestycyjne ze szczególn? rozwag?, stanowi? ogromne wyzwanie. Co prawda, dostępne s? środki finansowe z Unii Europejskiej, to jednak ich wykorzystanie wci?ż wymaga znalezienia potężnych funduszy własnych na współfinansowanie. W tak skomplikowanym otoczeniu ekonomicznym konieczne wydaje się sięgnięcie po takie instrumenty finansowania inwestycji jak partnerstwo publiczno–prywatne, gdyż pozwalaj? one wykorzystać kapitał prywatny, nie stanowi?c dodatkowego obci?żenia dla sektora publicznego. Kluczowy pozostaje jednak dobór odpowiednich projektów i właściwe rozłożenie ryzyka pomiędzy partnerem prywatnym a publicznym” – podkreśla Olga Grygier - Siddons.

Trzy czwarte CEO ankietowanych w Polsce zgadza się, że cięcia wydatków publicznych lub zwiększenie podatków spowolniłoby rozwój gospodarczy kraju (62% wskazań globalnych CEO), zaś 73% prognozuje, że podatki ich firmy wzrosn? z powodu rz?dowej reakcji na wzrastaj?cy dług publiczny (53% wskazań globalnych CEO). Nieco ponad 20% polskich prezesów deklaruje, że przeprowadziło strategiczne zmiany w firmie ze względu na cięcia wydatków publicznych lub podwyżkę podatków w kraju lub za granic?, na co wskazuje także 35% liderów biznesu na świecie.

Metodologia badania

W czternastym badaniu PwC Global CEO Survey zapytaliśmy 1201 menedżerów zarz?dzaj?cych firmami w 70 krajach świata, jak oceniaj? rozwój biznesu w warunkach niepewnego wzrostu gospodarczego. Globalne badanie przeprowadzono w IV kwartale 2010 roku. W styczniu 2011 roku przeprowadziliśmy badanie wśród szefów firm w Polsce – ł?cznie zebraliśmy 71 wywiadów, w których polscy prezesi i dyrektorzy generalni ocenili perspektywy wzrostu swoich przedsiębiorstw odpowiadaj?c na część pytań, które zadano respondentom w badaniu światowym. Wnioski z badań znalazły się w raportach "14th Annual Global CEO Survey" oraz "14. badanie Global CEO Survey - Polska perspektywa. Przemyślany wzrost".

Informacje o PwC

PwC (www.pwc.com/pl) świadczy usługi w oparciu o specjalizację branżow?, oferuj?c rozwi?zania w zakresie audytu, usług doradczych i doradztwa podatkowego klientom z sektora publicznego i prywatnego. Ponad 161.000 pracowników naszej firmy w 154 krajach ł?czy swoj? wiedzę, doświadczenie i sprawdzone rozwi?zania, aby przyczyniać się do budowy zaufania do rynków kapitałowych oraz podnosić wartość przedsiębiorstw naszych klientów.