Preferencyjne zasady opodatkowania twórców, w tym, pracowników-twórców, po nowelizacji przepisów

Należy przypomnieć, że przepisy art. 22 ust. 9 ustawy w wersji obowi?zuj?cej od roku 2013 pozwalały na stosowanie ryczałtowych, 50% kosztów uzyskania przychodów przez różne kategorie osób wykonuj?cych twórcze zawody. W praktyce, najczęściej korzystano z kategorii opisanej w pkt 3 dotycz?cej korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporz?dzania przez nich tymi prawami. Ł?czne roczne koszty uzyskania przychodów kalkulowane przez twórców na poziomie 50% ryczałtu nie mogły jednak przekroczyć 1/2 kwoty stanowi?cej górn? granicę pierwszego przedziału skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy.

W praktyce, przywołana regulacja art. 22 ust. 9 ustawy pozwalała na zastosowanie preferencyjnych 50% kosztów do przychodów uzyskiwanych przez stosunkowo liczn?, niedodefiniowan? grupę osób fizycznych, korzystaj?cych z praw autorskich / praw pokrewnych w zwi?zku z różnymi formami działalności twórczej wykonywanej w ramach szerokiego spektrum umów – w tym, zarówno umów cywilnoprawnych, jak i umów o pracę.

Nowe przepisy i nowe w?tpliwości

Nowelizacja przedmiotowych przepisów zmieniaj?ca sposób opodatkowania dochodów twórców uzyskiwanych od 1 stycznia 2018 roku ma dwa aspekty. Pierwszy z nich jest zdecydowanie pozytywny, bowiem podwojono roczny limit 50% kosztów uzyskania przychodów: w 2018 roku limit ten wynosi 85.528 zł. W konsekwencji, dochody pozostawione "do dyspozycji" twórców (po opodatkowaniu przychodów) wzrosn?. Drugi aspekt nowelizacji jest bardziej dyskusyjny. Dotyczy on bowiem wprowadzenia, w ramach nowego ust. 9b, wyczerpuj?cej listy typów działalności o charakterze twórczym uprawniaj?cych do stosowania wspomnianych wyżej preferencyjnych zasad rozliczania kosztów.

Nie ulega w?tpliwości, że ten zabieg legislacyjny w istotny sposób zawęża grupę podatników maj?cych możliwość skorzystania z omawianej preferencji. Należy przyj?ć, że on wynikiem w?tpliwości dotycz?cych dostępności oraz warunków rozliczenia ryczałtowych kosztów (zwłaszcza przez pracowników), które materializowały się m.in. w częstych w ostatnim czasie negatywnych interpretacjach organów podatkowych. Organy podatkowe powszechnie wskazywały na takie elementy warunkuj?ce możliwość zastosowania korzystnego opodatkowania, jak prawidłowe zapisy umowy o pracę oraz zasady wykonywania pracy, właściwe ustalenie w umowie obowi?zków pracownika-twórcy, odpowiedni sposobu opisania czasu pracy, adekwatne ustalenie zasad naliczania i alokowania należnego pracownikowi wynagrodzenia czy wreszcie uwzględnienie w relacjach z  pracownikiem regulacji z zakresu prawa autorskiego.

O niesłabn?cych dyskusjach wokół przepisu ust. 9b świadczy choćby fakt, że już chwilę po jego wprowadzeniu stwierdzono konieczność nadania mu nowego brzmienia, które będzie porz?dkować i  dodawać kolejne dziedziny "kwalifikowanej" działalności twórczej. W konsekwencji, została w ostatnim czasie przygotowana zmiana skutkuj?ca uwzględnieniem również takich branż kreatywnych, jak działalność w zakresie inżynierii budowlanej, tłumaczeń czy gier komputerowych, jak również działalność naukowa i prowadzona na uczelni działalność dydaktyczna. Zmienione przepisy, choć wprowadzone w trakcie 2018 roku, maj? obowi?zywać z moc? wsteczn? od 1 stycznia.

Jakkolwiek po wprowadzeniu tych zmian katalog działalności uznawanych za "twórcze" będzie stosunkowo szeroki, to jednak nie wyczerpuje on wszystkich rodzajów takiej aktywności, które można obserwować w praktyce gospodarczej. Uzasadnione s? więc obawy co do możliwości wyst?pienia sytuacji, w których twórcy wykonuj?cy mniej typowe lub po prostu "zapomniane" przez ustawodawcę profesje nie będ? mieli możliwości skorzystania z preferencyjnej formy opodatkowania. W przypadku innych będ? pojawiać się w?tpliwości co do ich kwalifikacji. Trzeba też mieć na względzie, że rynek, także w sferze twórczej, ci?gle się rozwija – wystarczy tu wspomnieć o artystach prezentuj?cych nietypowe umiejętności w trakcie tzw. "talent show".

W kontekście powyższego trzeba przypomnieć o problemie definicyjnym, powszechnym przy wykładni prawa podatkowego. Obowi?zuje tu zasada, że pod nieobecność definicji danego pojęcia stworzonej na potrzeby ustawy podatkowej, pojęcie to powinno być rozumienia zgodnie z jego wykładni? językow?. Z tej perspektywy nieuniknione s? w?tpliwości co do rozumienia poszczególnych typów działalności twórczej, zwłaszcza wówczas, gdy definicja zawarta np. w ustawie branżowej w istotny sposób odbiega od definicji słownikowej. W efekcie, wobec wprowadzenia nowego ust. 9b, zagadnienie to może stanowić kolejny przyczynek do sporu z organami podatkowymi.

Alternatywne rozliczanie podwyższonych kosztów "po staremu"

Przy omawianiu przedmiotowego przepisu nie można zapominać o jeszcze jednej możliwości - na podstawie art. 22 ust. 10 i ust. 10a ustawy, twórca nadal uprawniony jest do rozliczania kosztów faktycznie poniesionych, także wówczas, gdy okaż? się one wyższe od ustalonych z uwzględnieniem 50% normy ryczałtowej). Spektrum tych kosztów jest szerokie i obejmuje także odpowiednie koszty poniesione w latach poprzednich, co umożliwia części twórców "urealnienie" wykazywanych dochodów. Trzeba jednak zaznaczyć, że zastosowanie tej normy pozwalaj?cej na wyj?tkowo korzystne opodatkowanie wymaga szczególnej staranności przy udokumentowaniu i rozliczaniu stosownych kosztów.