Aktualności firm stowarzyszonych

Podatek u źródła - nowe obowiązki płatników i ich odpowiedzialność za niepobranie podatku

Wśród wielu istotnych zmian w prawie podatkowym, które znalazły się w polskim porządku prawnym od 1 stycznia 2019 r. są również rewolucyjne zmiany w zakresie zasad poboru podatku u źródła z tytułu odsetek, należności licencyjnych, określonych rodzajów usług, a także wypłat z tytułu udziału w zysku osób prawnych. Nowe regulacje zasadniczo zmieniły dotychczasowy system nakładając na płatników dodatkowe obowiązki weryfikacyjne, a także zaostrzając odpowiedzialność płatników za niepobranie podatku lub pobranie go w niższej wysokości.

Znowelizowane regulacje nastręczają wielu wątpliwości interpretacyjnych, które wraz z większym zagrożeniem sankcjami powodują obawy podmiotów, na których spoczywają obowiązki pobrania podatku. W konsekwencji nowa sytuacja prawna może skutkować chęcią poboru podatku, bez uwzględniania zwolnień i obniżek.

Źródła obaw płatników należy szukać w trzech zmienionych aktach prawnych ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz przepisach ustawy Ordynacja podatkowa.

Podatek dochodowy od osób prawnych i osób fizycznych

Nowe przepisy w zakresie podatków dochodowych dokonują rozróżnienia pomiędzy zasadami pobierania podatku przez płatnika w zależności od wysokości kwoty wypłacanego świadczenia.

Jednakże, w każdym przypadku, w którym płatnik zamierza pobrać podatek w wysokości niższej niż wynikająca z zastosowania podstawowej stawki podatku lub też zamierza nie pobrać podatku w ogóle, ma obowiązek dochowania należytej staranności przy weryfikacji statusu podatnika i otrzymanych od niego dokumentów. Ustawodawca nie wskazuje jednak, co należy rozumieć pod pojęciem "należyta staranność". Zmienione przepisy wymagają jednak, aby podejmowane przez płatnika działania w ww. zakresie odpowiadały charakterowi oraz skali prowadzonej przez niego działalności. Ministerstwo Finansów, w projekcie objaśnień do nowych regulacji, uznało, że dochowując należytej staranności należy podejmować działania polegające w szczególności na weryfikacji otrzymanych dokumentów pod kątem ich zgodności ze stanem faktycznym, sprawdzania rezydencji podatkowej odbiorcy należności, weryfikacji statusu kontrahenta, jako podatnika. Natomiast oceniając, czy należyta staranność została dochowana, należy uwzględniać powszechnie dostępne informacje na temat odbiorców należności, których źródłem może być prasa branżowa, doniesienia medialne, publiczne rejestry itd.

Najistotniejszym elementem badania przez płatnika statusu podatnika jest wykazanie, czy jest on rzeczywistym właścicielem (beneficial owner) wypłacanej należności. Tylko bowiem w takiej sytuacji możliwe jest zastosowanie obniżonej stawki podatku bądź zastosowanie zwolnienia. Zgodnie z nową definicją, przez rzeczywistego właściciela należy rozumieć podmiot, który otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części, nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi, a ponadto prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zdaniem Ministerstwa Finansów, o fakcie prowadzenia rzeczywistej działalności gospodarczej przesądza istnienie substratu majątkowo-osobowego pozwalającego na prowadzenie takiej działalności. Tym samym, ustalenie, czy odbiorca płatności jest rzeczywistym właścicielem będzie wymagało zbadania dodatkowych okoliczności faktycznych. W praktyce oznacza to, że płatnik przed pobraniem podatku, powinien przeprowadzić szczegółową analizę dokumentów otrzymanych od podatnika, a także zebranych samodzielnie informacji na jego temat.

Sytuacja komplikuje się jeszcze bardziej w przypadku, gdy wartość świadczeń wypłacanych przez płatnika, na rzecz tego samego podatnika przekracza w ciągu roku podatkowego kwotę 2.000.000 złotych. W takiej sytuacji płatnik jest bowiem zobowiązany do pobrania podatku bez uwzględniania zwolnień podatkowych i przepisów umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

Niemniej jednak, ustawodawca wprowadza od tej zasady pewne wyjątki. Płatnik będzie mógł zastosować wynikające z przepisów zwolnienie z poboru podatku u źródła jeżeli przedstawi opinię wydaną przez organ podatkowy o możliwości zastosowania takiego zwolnienia. Powyższe dotyczy m.in. wypłat należności z tytułu odsetek, praw autorskich, należności licencyjnych i dywidend. Jednakże jeżeli, pomimo posiadania opinii, z informacji posiadanych przez płatnika wynika, że podatnik, którego dotyczy opinia o stosowaniu zwolnienia, nie spełnia warunków zwolnienia lub stan faktyczny nie odpowiada stanowi faktycznemu przedstawionemu w opinii, wówczas płatnik nie może zastosować wskazanego zwolnienia. Również w przypadku uzyskania informacji, z jakiegokolwiek wiarygodnego źródła, uprawdopodobniającej utratę przez opinię aktualności, zastosowanie zwolnienia nie będzie możliwe. Powyższe przepisy wskazują zatem, że nawet pomimo posiadania opinii dotyczącej podatnika, płatnik i tak dla własnego bezpieczeństwa powinien dokonać weryfikacji sytuacji podatnika.

Drugim przypadkiem, kiedy płatnik, przy dokonywaniu wypłat powyżej 2.000.000 złotych może nie pobierać podatku według stawek podstawowych jest złożenie przez niego oświadczenia, że posiada dokumenty wymagane przez przepisy prawa podatkowego dla zastosowania obniżonej stawki podatku albo zwolnienia lub niepobrania podatku, wynikających z przepisów szczególnych lub umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Ponadto, płatnik musi oświadczyć, że przeprowadził stosowną weryfikację statusu podatnika z dochowaniem należytej staranności, nie posiada wiedzy uzasadniającej przypuszczenie, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość zastosowania niższej stawki podatku albo zwolnienia. Składając oświadczenie płatnik bierze odpowiedzialność za spełnienie wszystkich wymogów prawnych (tj. za stwierdzenie, że odbiorca wypłacanego świadczenia jest ich rzeczywistym właścicielem, a także, że nie znajdzie zastosowania klauzula dotycząca unikania opodatkowania z art. 22c). Jeżeli okaże się, że oświadczenie płatnika jest nieprawdziwe zobowiązany będzie do zapłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 10% podstawy opodatkowania należności, w stosunku do której zastosował niższą stawkę podatku lub nie pobrał podatku. Zatem, składając oświadczenie płatnik powinien być świadomy warunków oraz skutków takiego działania.

Ordynacja podatkowa – zwiększony zakres odpowiedzialności płatnika

Zakres odpowiedzialności płatnika za niepobranie podatku istotnie poszerzyły również zmienione przepisy ustawy Ordynacja podatkowa.

Dotychczasowe regulacje nakładały wprawdzie na płatników odpowiedzialność majątkową za podatek niepobrany lub niewpłacony, jednakże do 1 stycznia 2019 r., płatnik nie ponosił odpowiedzialności, jeżeli nie pobrał podatku na skutek wprowadzenia go w błąd przez podatnika. W takiej sytuacji pełną odpowiedzialnością obarczony był podatnik. To na nim spoczywał ciężar dostarczenia niezbędnych informacji umożliwiających pobranie podatku w niższej wysokości lub jego niepobranie. Płatnik w zakresie wypełniania swoich obowiązków mógł opierać się na informacjach uzyskanych od podatnika i nie musiał podejmować dodatkowych działań.

Nowe regulacje obowiązujące od 1 stycznia 2019 r. istotnie ograniczyły możliwość wyłączenia odpowiedzialności płatnika za niepobranie i niewpłacenie podatku. Płatnik nie może powoływać się na winę podatnika i ma tej podstawie uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli:

  • płatnik i podatnik byli podmiotami powiązanymi;

  • płatnik lub podatnik był podmiotem kontrolowanym lub kontrolującym w odniesieniu do kontroli w zakresie zagranicznych spółek kontrolowanych (CFC);

  • płatnik lub podatnik był podmiotem z rezydencją podatkową, miejscem rejestracji, siedzibą lub mającym zarząd w kraju lub na terytorium stosującym szkodliwą konkurencję podatkową;

  • płatnik lub podatnik był podmiotem z rezydencją podatkową, miejscem rejestracji, siedzibą lub mającym zarząd w kraju lub na terytorium, z którym Polska nie zawarła ratyfikowanej umowy międzynarodowej, w szczególności umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, albo Unia Europejska nie ratyfikowała umowy międzynarodowej - stanowiącej podstawę do uzyskania od organów podatkowych tego państwa informacji podatkowych;

  • płatnik lub podatnik był zarządzany lub kontrolowany, bezpośrednio lub pośrednio, lub był w relacjach umownych lub faktycznych, w tym jako założyciel, fundator lub beneficjent fundacji lub trustu lub innego podmiotu lub tytułu o charakterze powierniczym;

  • niewykonanie przez płatnika obowiązku nastąpiło w odniesieniu do podmiotu, dla którego na podstawie publicznie dostępnych informacji nie jest możliwe ustalenie udziałowca, akcjonariusza lub podmiotu o zbliżonych uprawnieniach, który posiada co najmniej 10% udziałów w kapitale lub co najmniej 10% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub co najmniej 10% praw do uczestnictwa w zyskach.

Analizując poszczególne sytuacje uniemożliwiające wyłączenie odpowiedzialności płatnika, można zauważyć, że niektóre z nich mogą okazać się trudne, a czasami wręcz niemożliwe do całkowitego wykluczenia. Zakres zmienionych przepisów w wielu przypadkach pozbawia płatnika jakiejkolwiek ochrony i to również wtedy, gdy nie ponosi on żadnej odpowiedzialności za niepobranie podatku w należnej kwocie.

Odpowiedzialność karna

W świetle powyżej przedstawionych regulacji nie można również zapominać o odpowiedzialności wynikającej z kodeksu karno-skarbowego ciążącej na osobach działających, jako płatnicy lub reprezentanci płatników. Zgodnie z przepisami, takie osoby mogą podlegać karze grzywny i to w jej najwyższym wymiarze 720 stawek dziennych, a nawet karze pozbawienia wolności. Mając na uwadze, poszerzony zakres obowiązków płatników, nietrudno sobie wyobrazić, że zwiększy się również zakres zastosowania przepisów karnych.

Co dalej?

Stosowanie wskazanych przepisów w praktyce, a także podejście organów podatkowych pokaże, jak bardzo nowe regulacje są uciążliwe i groźne dla płatników podatku u źródła. Ministerstwo Finansów zaprezentowało, jak ma to ostatnio w zwyczaju, obszerny projekt objaśnień do nowych przepisów. Zawarte tam propozycje w zakresie ich rozumienia i stosowania wskazują, że podejście organów podatkowych będzie raczej restrykcyjne. W konsekwencji, może się okazać, że w obawie przed ryzykiem, najbezpieczniejszym rozwiązaniem wybieranym przez płatników będzie pobieranie podatku według najwyższej możliwej stawki. To z kolei może odbić się na relacjach biznesowych z kontrahentami, którzy niekoniecznie będą zachwyceni koniecznością odzyskiwania swoich pieniędzy poprzez angażowanie się w procedury zwrotu nadpłaconego podatku i wchodzenie w relacje z polskimi organami podatkowymi.

Aby nie spowodować pogorszenia się warunków współpracy (np. poprzez wprowadzenie do umów klauzul ubruttowiajacych wypłacane wynagrodzenie), a jednocześnie nie narazić się na negatywne skutki wynikające ze znowelizowanych regulacji podatkowych płatnicy powinni rozważyć podjęcie działań, które pomogą zminimalizować ewentualne ryzyko. Kluczową kwestią może okazać się stworzenie wewnętrznych procedur i polityk w zakresie metodologii pobierania podatku, które pozwolą usystematyzować schemat działań. Ponadto koniecznością będzie utrzymywanie kontaktu z odbiorcami płatności, aby móc aktualizować posiadane informacje oraz weryfikować ich status prawnopodatkowy. Takie działania z pewnością przyczynią się do obniżenia poziomu ryzyka związanego ze stosowaniem nowych przepisów.

Share this page Share on FacebookShare on TwitterShare on Linkedin
Close

Zaloguj się do Strefy Członkowskiej!