Innowacyjność: czy odbijemy się od dna ?

Mimo że miesięczne koszty pracy w przetwórstwie w przeliczeniu na osobę wzrosły w Polsce w latach 2004-2012 o 70%, podczas gdy w UE zwiększyły się one o 24%, wci?ż kształtuj? się one w przeliczeniu na EUR na poziomie niemal trzy i półkrotnie niższym od średniej unijnej. Tym samym niskie koszty pracy były w ostatniej dekadzie jedn? z najważniejszych przewag konkurencyjnych polskiego sektora przetwórczego. Przewaga ta przyczyniła się do wzrostu otwartości polskiej gospodarki w latach 2004-2014 – eksport towarów i usług w relacji do PKB wzrósł z 34,6% do 46,1%. Jednocześnie w tym samym okresie udział eksportu produktów i usług z Polski w globalnym eksporcie zwiększył się z 0,9% do 1,3%. Pomimo tego iż konkurencyjność cenowa wci?ż pozostaje głównym atutem polskiej gospodarki, obecny model rozwoju gospodarczego polegaj?cy na konkurencyjności cenowej nie jest możliwy do kontynuowania w długim okresie. W dłuższej perspektywie konieczne jest budowanie innych przewag (poza kosztow?) polskiej gospodarki, przede wszystkim poprzez wzrost innowacyjności. Poniżej omawiamy szerzej problem niskiej innowacyjności polskich firm oraz usytuowanie tego zagadnienia w planie M. Morawieckiego.

Zgodnie z badaniem Innovation Union Scoreboard 2015 Polska zaliczana jest do grupy krajów tzw. „umiarkowanych innowatorów”. Większość wskaźników dotycz?cych innowacyjności firm w Polsce kształtuje się na poziomie znacz?co niższym od średniej unijnej. Polska znajduje się na słabej pozycji pod względem m.in. wydatków na badania i rozwój (B+R), odsetka małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) wprowadzaj?cych innowacje produktowe, procesowe, marketingowe lub organizacyjne oraz odsetka innowacyjnych MŚP współpracuj?cych z innymi podmiotami lub samodzielnie tworz?cych innowacje. Co więcej w przypadku ponad połowy wymienionych wskaźników, relatywny poziom innowacyjności Polski w porównaniu do UE uległ pogorszeniu od 2007 r. Tylko w przypadku dwóch wskaźników Polska znajduje się powyżej średniej unijnej (zatrudnienie w firmach innowacyjnych i wydatki na innowacyjność przedsiębiorstw z wył?czeniem B+R). Na szczególn? uwagę zasługuje fakt, iż Polska znajduje się w pierwszej dziesi?tce państw Europy pod względem wydatków ponoszonych na innowacyjność z wył?czeniem B+R (m.in. projekty, szkolenia, zaawansowane urz?dzenia i maszyny, marketing, zakupy patentów i licencji) w relacji do PKB.

Wyniki analizy Komisji Europejskiej potwierdzaj? również badania ankietowe GUS przeprowadzane wśród polskich przedsiębiorstw sektora przetwórczego. Po wejściu do Unii Europejskiej odsetek firm innowacyjnych w polskim przetwórstwie wynosił 42% w 2005 r. W kolejnych latach następował stopniowy spadek odsetka przedsiębiorstw innowacyjnych do 16,1% w 2011 r. W latach 2012-2014 tendencja uległa odwróceniu. Niemniej jednak, zgodnie z wynikami badania GUS w latach 2012-2014 tylko 17,5% przedsiębiorstw wdrożyło innowacje produktowe. Obecnie poszczególne kategorie polskiego przetwórstwa s? silnie zróżnicowane pod względem stopnia innowacyjności. Najbardziej innowacyjne branże to produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, koksu i produktów rafinacji ropy naftowej, urz?dzeń elektrycznych, pojazdów samochodowych, komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych. W tych kategoriach przynajmniej co trzecia firma wprowadza innowacje.

Zgodnie z danymi GUS istnieje dodatnia zależność pomiędzy odsetkiem przedsiębiorstw innowacyjnych w danej branży, a udziałem przychodów z eksportu w całości przychodów ze sprzedaży towarów w tej kategorii przetwórstwa. Taka zależność stanowi wsparcie dla hipotezy mówi?cej, że wzrost innowacyjności pozwoli na zwiększenie konkurencyjności polskiej gospodarki i wzrost eksportu.

W naszej ocenie skłonienie firm do prowadzenia działalności innowacyjnej jest jednym z głównych wyzwań stoj?cych przed rz?dem w kontekście opracowania średnioterminowej strategii rozwoju państwa. Większość przedsiębiorstw (71,2%), które w latach 2012-2014 nie wdrożyły innowacji, jako przyczynę podały bowiem brak przekonuj?cego powodu dla ich wprowadzenia. Z kolei pozostałe 28,8% nieinnowacyjnych firm rozważało wdrożenie innowacji, ale bariery dla ich wprowadzenia okazały się zbyt wysokie. Problemy te zostały częściowo zaadresowane przez Plan na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. Jednym z pięciu filarów planu M. Morawieckiego jest „Rozwój innowacyjnych firm”. Zgodnie z ogólnymi założeniami programu państwo powinno skupić się na kompleksowym wsparciu firm oraz zapewnić lepsze warunki do wdrażania innowacji. Plan M. Morawieckiego przewiduje m.in. nasilenie współpracy nauki z biznesem, reformę instytutów naukowo-badawczych, a także powi?zanie wsparcia innowacyjności z innymi politykami, np. przemysłow?. Drugim obszarem działania jest stworzenie nowej „Konstytucji Biznesu”. Ustanawiałaby ona fundamentalne zasady prowadzenia działalności gospodarczej oraz miałaby na celu ograniczenie barier prawnych dla przedsiębiorców, w tym ułatwienia we współpracy przy innowacyjnych projektach. Kolejnym krokiem byłoby uchwalenie nowej ustawy o innowacyjności. Zakłada ona korzystniejsze opodatkowanie aportu własności intelektualnej i przemysłowej, pozwalałaby na uwzględnienie w szerszym zakresie nakładów na działalność B+R jako koszty uzyskania przychodów. Plan M. Morawieckiego przewiduje również inicjatywę Start in Poland. Miałaby ona na celu przełamanie bariery komercjalizacji innowacyjnych rozwi?zań stworzonych przez  start-upy, budowanie sieci kontaktów z osobami odpowiedzialnymi za innowacje w dużych spółkach oraz zapewnienie korzystnych warunków finansowania ze środków europejskich.

Głównym celem planu M. Morawieckiego w kontekście innowacji w Polsce jest zwiększenie wydatków na B+R z 0,9% w 2014 r. do 2,0% PKB. Podwojenie wydatków na B+R w relacji do PKB jest w naszej ocenie ambitnym celem. Ogłoszony przez M. Morawieckiego plan pokazuje na razie głównie kierunki działania państwa w tym zakresie. Prawdopodobieństwo realizacji tego celu przy obecnym stanie wiedzy jest trudne do oceny. Konieczne jest zapoznanie się z konkretnymi propozycjami skutecznych działań rz?du zmierzaj?cych do silnego zwiększenia innowacyjności polskiej gospodarki, które zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami zostan? przedstawione w II poł. br. i w 2017 r. Dopiero wówczas będziemy mogli odpowiedzieć na pytanie, czy i w jakim zakresie podjęte przez rz?d działania przyczyni? się do podniesienia długoterminowej ścieżki wzrostu gospodarczego w Polsce.

***

Credit Agricole Bank Polska S.A. pl.  Orl?t Lwowskich 1, 53-605 Wrocław  www.credit-agricole.pl

Niniejszy materiał został sporz?dzony na podstawie najlepszej wiedzy autorów, z wykorzystaniem informacji pochodz?cych ze sprawdzonych źródeł. Nie może on być wykorzystywany jako rekomendacja do zawierania transakcji. Stawki zawarte w materiale maj? charakter informacyjny. Credit Agricole Bank Polska S.A. nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych komentarzy i opinii.

Jakub BOROWSKI Główny Ekonomista Chief Economist ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 40 e-mail:  jakub.borowski(@)credit-agricole.pl

Jean-Baptiste GIRAUD Dyrektor Pionu Dużych Klientów Korporacyjnych Head of Large Corporate Client Division ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 02 e-mail:jeanbaptiste.giraud(@)credit-agricole.pl

David JULLIARD Dyrektor Pionu Klientów Korporacyjnych Head of Mid Corporate Client Division ul.Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.:+48 22 573 80 82 e-mail:  djulliard(@)credit-agricole.pl