Analizy i badania
Uchylenie przepisów o bankowym tytule egzekucyjnym, czyli Trybunał Konstytucyjny w roli negatywnego ustawodawcy
<p style="text-align: justify;"><strong>W wyroku z dnia 14 kwietnia 2015 r. (sygn. akt P 45/12) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy Prawa bankowego pozwalające bankom na wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych oraz na wszczynanie na ich podstawie postępowania egzekucyjnego - art. 96 ust. 1 oraz art. 97 ust. 1 Prawa bankowego - naruszają konstytucyjną zasadę równości. Wskazane przepisy Prawa bankowego utracą moc obowiązującą dopiero z dniem 1 sierpnia 2016 r., tak aby umożliwić zakończenie spraw w toku oraz wydanie przez ustawodawcę odpowiednich przepisów zmieniających i przejściowych. </strong></p>
>
TK orzekł, że przepisy o BTE naruszaj? konstytucyjn? zasadę równego traktowania aż na trzech płaszczyznach:
- w relacjach pomiędzy bankiem a jego klientem,
- w relacjach pomiędzy bankami jako wierzycielami a pozostałymi podmiotami będ?cymi wierzycielami oraz
- w relacjach pomiędzy dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów.
W ocenie TK stosunek zobowi?zaniowy pomiędzy bankiem a jego klientem powinien być oparty na zasadzie równości i autonomii woli stron. TK uznał jednak, że klient nie ma możliwości równej z bankiem obrony swoich praw i interesów wynikaj?cych z zawartej umowy. Jako przyczynę nierówności wskazał obowi?zuj?c? obecnie procedurę wystawiania i nadawania klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym.
Obecnie, na podstawie wcześniejszego oświadczenia klienta o poddaniu się egzekucji w trybie BTE, bank wydaje tytuł egzekucyjny bez merytorycznego rozpoznania sprawy przez s?d powszechny i nie jest ustawowo zobowi?zany do uprzedzenia będ?cego dłużnikiem klienta, że występuje o klauzulę wykonalności do s?du. W postępowaniu klauzulowym z kolei, dłużnik nie bierze udziału, a s?d ogranicza formalne badanie wniosku złożonego przez bank do treści trzech dokumentów:
- wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,
- tytułu egzekucyjnego oraz
- oświadczenia dłużnika o poddaniu się egzekucji.
Termin instrukcyjny do rozpoznania wniosku banku o nadanie klauzuli wykonalności przez s?d wynosi 3 dni.
Klient banku może zatem podważyć merytorycznie wydany przeciwko niemu tytuł wykonawczy dopiero po wszczęciu egzekucji poprzez wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 k.p.c.), co wi?że się z obowi?zkiem uiszczenia opłaty stosunkowej od pozwu (5 proc. od wartości roszczenia) oraz zebraniem dowodów w celu wykazania zasadności wnoszonego powództwa.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, powyższa procedura wystawiania i egzekwowania BTE ma również wpływ na ukształtowanie uprzywilejowanej pozycji banków jako wierzycieli w relacji z innymi wierzycielami tego samego dłużnika. Dłużnik banku znajduje się natomiast na słabszej pozycji niż dłużnik innego, nie będ?cego bankiem, podmiotu gospodarczego.
TK podkreślił również, że banki dysponuj? innymi instrumentami prawnymi pozwalaj?cymi na szybkie i skuteczne wyegzekwowanie należności od dłużników, takimi jak weksel, który może stać się podstaw? wydania nakazu zapłaty w trybie art. 491 i art. 492 k.p.c. Ponadto, dłużnicy mog? w dalszym ci?gu składać oświadczenia o poddaniu się egzekucji w formie aktu notarialnego na podstawie art. 777 k.p.c.
Wyrok TK nie oznacza jednak, że BTE nie będzie funkcjonowało w obrocie w innym kształcie nadanym mu po uchwaleniu nowych przepisów w termie do dnia 1 sierpnia 2016 r. Jak wynika z doniesień prasowych, w resorcie finansów trwaj? już prace nad zmianami przepisów o BTE w Prawie bankowym. Banki maj? zostać ustawowo zobowi?zane, by przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego wezwać dłużnika do zapłaty, przekazuj?c jednocześnie informację, że w przypadku braku spłaty należności w terminie określonym w wezwaniu bank wystawi tytuł egzekucyjny. Termin dla uregulowania zobowi?zań i wystawienia BTE nie będzie mógł być krótszy od wskazanego w ustawie. Dodatkowo, do dokumentacji kredytowej bank będzie zobowi?zany doł?czyć pouczenie o skutkach prawnych wystawienia BTE oraz oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji w tym trybie w formie oddzielnych dokumentów.
Wejście w życie wyroku odroczono na postawie art. 190 ust. 3 Konstytucji RP, aby zapobiec chaosowi w obrocie bankowym, ale jak wskazywała sędzia sprawozdawca Teresa Liszcz, s?dy orzekaj?ce obecnie w podobnych sprawach będ? musiały zwracać większ? uwagę na wartości konstytucyjne. Jednocześnie nie będzie dopuszczalne wznawianie zakończonych już podobnych postępowań, by zapobiec działaniu zapadłego wyroku z moc? wsteczn?.
Uwagi te nie usuwaj? jednak w?tpliwości w zakresie stosowania niekonstytucyjnych przepisów przez s?dy powszechne w okresie odroczenia mocy obowi?zuj?cej zapadłego wyroku. Ze względu na skalę zastosowania niekonstytucyjnych przepisów w postępowaniu egzekucyjnym, należy jednak oczekiwać, że TK w uzasadnieniu do wyroku szczegółowo odniesie się do tego zagadnienia. Zgodnie z art. 71 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jest on zobowi?zany sporz?dzić uzasadnienie w formie pisemnej nie później niż w ci?gu jednego miesi?ca od ogłoszenia orzeczenia.
Damroka Kościelak
+48 22 50 50 707
Damroka.koscielak@eversheds.pl