Nowe i planowane regulacje crowdfundingu inwestycyjnego

Crowdfunding inwestycyjny (przez który rozumiemy crowdfunding udziałowy oraz dłużny) cieszy się obecnie spor? swobod? regulacyjn? ze względu na brak przepisów adresowanych szczególnie do tego rynku. Jednak niektóre istniej?ce – i planowane – regulacje mog? utrudniać jego rozwój. Również wydane w ostatnim czasie propozycje przepisów oraz interpretacje mog? znacz?co wpłyn?ć na obecny kształt rynku, tworz?c zarówno zachęty, jak i bariery dla jego uczestników.

Kiedy zniesienie barier w crowdfundingu udziałowym?

Jak już zwracaliśmy uwagę w raporcie dotycz?cym crowdfundingu, ustawowe wymogi zwi?zane z obrotem udziałami w spółkach z ograniczon? odpowiedzialności? hamuj? rozwój crowdfundingu udziałowego w Polsce. Zgodnie z art. 180 Kodeksu spółek handlowych zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Skutecznie eliminuje to możliwość efektywnego nabywania udziałów w środowisku internetu, co ogranicza jeden z podstawowych walorów crowdfundingu udziałowego. Również obecnie obowi?zuj?ce przepisy z zakresu prawa rynków kapitałowych nie tworz? zachęt dla rozwoju crowdfundingu udziałowego.

1 kwietnia 2016 r. wejdzie w życie część nowelizacji k.s.h. dotycz?ca dalszej informatyzacji procesu zakładania i prowadzenia spółek[1]. Zgodnie z ni? dotychczasowa treść art. 180 zostanie oznaczona jako  ? 1, do którego zostanie dodany  ? 2 o następuj?cej treści:

W przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatrzone powinny być bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.

Wejście tego przepisu w życie może zmniejszyć wspomnian? barierę, znacz?co wpływaj?c na rozwój crowdfundingu udziałowego w Polsce. Wprawdzie zbycie udziału za pomoc? wzorca w systemie teleinformatycznym będzie możliwe jedynie w przypadku spółek zawartych przy wykorzystaniu wzorca oraz jedynie przy użyciu bezpiecznego kwalifikowanego podpisu lub profilu ePUAP, jednak będzie to znacz?ca zmiana w stosunku do stanu obecnego. Także zmiany w regulacji podpisów elektronicznych, które prawdopodobnie nast?pi? w zwi?zku z konieczności? dostosowania polskiego prawa do unijnego rozporz?dzenia eIDAS[2], powinny wpłyn?ć na upowszechnienie stosowania elektronicznych środków identyfikacji możliwych do wykorzystania przy zbywaniu udziałów.

Należy jednak pamiętać, że zmiana wejdzie w życie dopiero 1 kwietnia 2016 r., co w zwi?zku z tempem rozwoju rynku crowdfundingu udziałowego może stanowić cał? epokę. Ustawodawca nie powinien zatem poprzestać na tej zmianie. Okazj? do rozważenia potrzeb rynku crowdfundingu udziałowego może być planowana na szczeblu rz?dowym (i znajduj?ca się w zaawansowanym stadium prac) nowelizacja k.s.h. dotycz?ca reformy spółki z ograniczon? odpowiedzialności?, m.in. poprzez wprowadzenie udziałów beznominałowych.

Trendy w rozwoju regulacji crowdfundingu pożyczkowego

W ostatnich miesi?cach coraz większe zainteresowanie regulatorów wzbudzaj? różne formy crowdfundingu pożyczkowego. I nic dziwnego, gdyż model ten kreuje znacznie więcej wyzwań prawnych niż bardziej tradycyjne formy crowdfundingu. W ostatnim czasie ważny głos w tej sprawie zabrał Europejski Urz?d Nadzoru Bankowego (European Banking Authority, EBA).

Przedstawił on szereg ryzyk, które w jego ocenie wi?ż? się z korzystaniem z platform crowdfundingowych opartych na modelu dłużnym. Przede wszystkim EBA zauważa, że platformy crowdfundingowe staraj? się ograniczać swoj? rolę jedynie do roli pośrednika umożliwiaj?cego kojarzenie pożyczkobiorcy z pożyczkodawc?. W rezultacie nie musz? one spełniać obowi?zków, które s? nałożone np. na podmioty udzielaj?ce kredytów konsumenckich. Dotyczy to w szczególności obowi?zku badania zdolności kredytowej pożyczkobiorców.

EBA opowiada się za nałożeniem na platformy crowdfundingowe określonych obowi?zków w zakresie in-formowania inwestorów zarówno o pożyczkobiorcach, jak i o ryzykach zwi?zanych z inwestycj?. Platformy miałyby również zostać zobligowane do wykonywania badania prawnego pożyczkobiorców oraz badania ich zdolności kredytowej. Działalność platform powinna podlegać co najmniej zgłoszeniu do odpowiedniego organu nadzoru finansowego.

Bardzo ważny element rozważań EBA dotyczy zastosowania do działalności platform crowdfundingowych dyrektywy o usługach płatniczych[1]. W tym zakresie rozważania EBA maj? walor uniwersalny, nie odnosz? się bowiem wył?cznie do platform funkcjonuj?cych w oparciu o model pożyczkowy. EBA wskazuje konieczność rozważenia zastosowania tej dyrektywy do platform z uwagi na to, że pośrednicz? one w przekazywaniu środków pieniężnych pomiędzy inwestorami a beneficjentami. Jednocześnie zwraca uwagę na występuj?ce w tym zakresie rozbieżności interpretacyjne w poszczególnych krajach członkowskich UE. EBA proponuje w zwi?zku z tym, aby doprowadzić do jednolitej interpretacji dyrektywy o usługach płatniczych w tym zakresie. Okazj? ku temu s? niew?tpliwie tocz?ce się prace nad now? wersj? dyrektywy.

Jednocześnie EBA zdaje się rozstrzygać jedn? z najważniejszych w?tpliwości prawnych zwi?zanych z crowdfundingiem pożyczkowym. Chodzi o ewentualne kwalifikowanie działalności platform jako działalności bankowej. EBA opowiada się za tym, że standardowa platforma crowdfundingowa działaj?ca w oparciu o model pożyczkowy nie wykonuje regulowanej działalności bankowej.

Niezależnie od monitorowania działań podejmowanych na poziomie europejskim platformy crowdfundingowe powinny również bacznie przygl?dać się tocz?cym się w Polsce pracom nad projektem ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw[2]. Projekt ten wprowadza do polskiego systemu prawnego pojęcie instytucji pożyczkowej. Zgodnie z zaproponowan? definicj? będ? to instytucje udzielaj?ce pożyczek ze środków własnych. Taka konstrukcja definicji powoduje, że zapewne zdecydowana większość platform crowdfundingowych nie będzie kwalifikowana jako instytucje pożyczkowe (nie udzielaj? one bowiem pożyczek ze środków własnych). Z jednej strony spowoduje to, że platformy nie będ? zobowi?zane do spełnienia wymagań przewidzianych przez projekt. Z drugiej strony jednak nie będ? mogły skorzystać z przewidywanych przez projekt uprawnień dla instytucji pożyczkowych. Chodzi przykładowo o możliwość pobierania informacji z biura informacji kredytowej gromadz?cego informacje o pożyczkobiorcach pochodz?ce od banków. Gdyby zaś weszły w życie wspomniane zalecenia EBA dotycz?ce obowi?zkowego badania zdolności kredytowej, dostęp do takich informacji niew?tpliwie byłby dla platform bardzo pomocny.

Projekt przewiduje też jeszcze jedn? regulację, która może mieć istotne znaczenie dla platform. Zgodnie z projektem Komisja Nadzoru Finansowego będzie uprawniona do przeprowadzenia postępowania wyjaśniaj?cego w celu ustalenia, czy s? podstawy do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przewidzianego w poszczególnych ustawach dotycz?cych sektorów rynku nadzorowanych przez Komisję. W praktyce będzie to oznaczało, że Komisja będzie mogła przeprowadzić postępowanie wyjaśniaj?ce w celu ustalenia, czy określona platforma crowdfundingowa nie prowadzi np. regulowanej działalności w zakresie usług płatniczych.  

Krzysztof Wojdyło, praktyka prawa nowych technologii i praktyka usług płatniczych kancelarii Wardyński i Wspólnicy

Jacek Czarnecki, praktyka prawa nowych technologii, kancelaria Wardyński i Wspólnicy

Artykuł jest części? biuletynu praktyki prawa nowych technologii kancelarii Wardyński i Wspólnicy, kwiecień 2015

[1] Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015 poz. 4).
[2] Rozporz?dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylaj?ce dyrektywę 1999/93/WE.
[3] Dyrektywa 2007/64/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 listopada 2007 r.   w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego zmieniaj?ca dyrektywy 97/7/WE, 2002/65/WE, 2005/60/WE i 2006/48/WE i uchylaj?ca dyrektywę 97/5/WE.
[4] http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/262790