Normy i regulacje prawne to za mało, by trwale obniżyć poziom smogu

W Europie zanieczyszczenie powietrza to wynik głównie spalania węglowodorów w transporcie drogowym i branży grzewczej. Polska jest w czołówce krajów z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem, a walka ze smogiem i jego skutkami kosztuje nasz kraj 111 mld zł rocznie. Co ciekawe, główne źródło smogu zależy od regionu: w Europie Zachodniej jest nim transport, natomiast w Europie Wschodniej i Środkowej — ogrzewanie. –  W Polsce narażonych na oddziaływanie smogu jest aż 99 proc. mieszkańców miast. Odpowiedzialne za jego stężenie s? natomiast sposoby ogrzewania – głównie piece i kotły. W walce ze smogiem nie pomaga także wci?ż niski poziom świadomości ekologicznej i niewystarczaj?ce wsparcie ze środków publicznych  – mówi  Irena Pichola, Partner, lider zespołu ds. zrównoważonego rozwoju w Polsce i Europie Środkowej, Deloitte.

Według analizy Komisji Europejskiej w 2020 r całkowite koszty zewnętrzne zwi?zane z oddziaływaniem smogu na zdrowie we wszystkich państwach członkowskich UE wyniosły pomiędzy 243 mld EUR a 775 mld EUR. Mimo że unijna prognoza wskazuje zauważalny trend spadkowy od 2010 r., w nadchodz?cych latach poprawa będzie następowała znacznie wolniej. Dlatego też dotychczasowy scenariusz działania bez wprowadzania dodatkowych zmian wi?że się z utrzymuj?cym się wysokim kosztem efektów zewnętrznych szacowanych od 224 mld EUR do 749 mld EUR w 2025 r., co będzie stanowiło poprawę o jedynie 5–8 proc. w stosunku do roku 2020.

Obecnie wzrost gospodarczy w gospodarkach rozwiniętych nie jest już napędzany użytkowaniem ziemi, wykorzystywaniem zasobów naturalnych niskiej wartości czy niewykwalifikowanej siły roboczej. Innymi słowy, obserwowany postęp w zaawansowanych gospodarkach nie jest osi?gany kosztem większego wykorzystania energii czy zanieczyszczenia powietrza na jedn? jednostkę PKB. Chc?c jednak osi?gn?ć znaczny sukces w walce ze smogiem w ci?gu najbliższych kilku lat nie wystarczy polegać na samym wzroście PKB. Istotne s? również przyzwyczajenia i nawyki, świadomość społeczna oraz techniczne możliwości – np. odpowiednia infrastruktura w kontekście transportu czy ogrzewania. Ponadto, z analizy ekonometrycznej Deloitte na próbie 67 miast w UE wynika, że największe efekty w walce smogiem można osi?gn?ć poprzez inwestycje w odnawialne źródła energii.

Stosuj?c te wszystkie narzędzia, według symulowanego ostrożnego scenariusza, przygotowanego przez ekspertów Deloitte, obywatele Unii Europejskiej w latach 2018–2025 mogliby zaoszczędzić 183 mld EUR, czyli odpowiednik w wysokości 1,2 proc. przewidywanego PKB w 28 państwach członkowskich UE w 2018 r.

Wyzwanie dla nowych władz samorz?dowych

Do osi?gnięcia znacz?cych wyników na poziomie gmin wymagane jest stanowcze zobowi?zanie na szczeblu krajowym. Kluczowe zwłaszcza jest przyznawanie środków na inwestycje w infrastrukturę i wdrożenie spójnych polityk. Polityka państwa może pomóc w pokonaniu nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, które przyczyniaj? się do pogorszenia problemu zanieczyszczeń. Wprowadzone programy termomodernizacyjne przewiduj?ce wsparcie publiczne dla mniej zamożnych to dobry przykład niezbędnej współpracy pomiędzy władzami krajowymi a lokalnymi.

Gminy mog? wybierać z coraz większego katalogu działań, które mog? mieć znaczny wpływ na jakość powietrza na obszarach miejskich. Zaliczamy do nich m.in: ograniczenia względem prywatnych pojazdów silnikowych, polepszenie jakości i dostępności niskoemisyjnego transportu publicznego, inwestycje w niskoemisyjne systemy ogrzewania, planowanie przestrzenne oraz zarz?dzanie. -  Szczególnie teraz, po wyborach samorz?dowych, kiedy nowi włodarze będ? planować działania w swoich gminach i miastach, ważne jest by kontynuowali dotychczas podjęte działania. Zastosowanie podejścia systemowego - od rozpoznania źródeł problemu po wprowadzenie mechanizmów finansowania niezbędnych inwestycji sprzyja osi?gnięciu zakładanych celów. W świecie ograniczonych zasobów i nieograniczonych potrzeb każda decyzja dotycz?ca inwestycji powinna zostać poparta najlepsz? dostępn? wiedz? i rzetelnym zestawem danych, nie bez znaczenia jest także wykorzystanie nowych technologii i oparcie się na najlepszych dostępnych prognozach.  - mówi  Agnieszka Dawydzik, Menedżer w Zespole ds. Sektora Publicznego, Deloitte. Kluczowym elementem skutecznych polityk zwalczania zanieczyszczenia powietrza jest także współpraca z sektorem prywatnym. Ogóln? korzyść dla społeczeństwa mog? zwiększyć inwestycje publiczne w poprawę innowacyjnych rozwi?zań. Samorz?dy lokalne i gminne mog? wspomagać współpracę partnersk? pomiędzy rz?dem, centrami badań a branż?.

Rozwijanie świadomości ekologicznej

Autorzy raportu zwracaj? uwagę, że władze państwowe mog? odgrywać kluczow? rolę w tworzeniu środowiska sprzyjaj?cego innowacyjności w zakresie „czystych” technologii w transporcie i ogrzewaniu. Kluczowe s? tu inwestycje oraz pomoc w pokonywaniu barier, ale także inteligentne sposoby zapobiegania niszczeniu środowiska. Rozporz?dzenia środowiskowe maj? formę nakazów, narzucaj? standardy działania, co w poł?czeniu z ograniczonymi możliwościami firm, zniechęca do stosowania innowacyjnych rozwi?zań. –  Systematycznie zwiększa się świadomość dotycz?ca środowiska i jego ochrony. To też daje szansę innowacyjnym inwestycjom. Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia spada zużycie energii czy wody, rośnie natomiast angażowanie się w kwestie środowiskowe. Brak świadomości czy wiedzy w poł?czeniu z niewystarczaj?cymi możliwościami technologicznymi stoi natomiast na przeszkodzie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii  – mówi jeden z autorów raportu,  Damian Olko, ekspert w zespole ds. zrównoważonego rozwoju w Polsce i Europie Środkowej, Deloitte.

Raport dostępny jest na stronie:  https://cleanair.innoenergy.com/