Analizy i badania

TK: Bankowy tytuł egzekucyjny narusza konstytucyjną zasadę równości

<p style="text-align: justify;">W dniu 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny („<strong>TK</strong>”) wydał wyrok o niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej („<strong>Konstytucja RP</strong>”) art. 96 ust. 1, art. 97 oraz art. 98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo Bankowe (Dz U. 2015 r., poz. 128, ze zm.) („<strong>PrBank</strong>”), tj. przepisów dotyczących Bankowego Tytułu Egzekucyjnego („<strong>BTE</strong>”), sygn. akt. P 45/12 (/s/p-4512). </p>

>

Zdaniem TK regulacja prawna w zakresie BTE narusza zasadę równości wyrażon? w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Jednocześnie TK nie uchylił od razu zakwestionowanych przepisów prawa bankowego by zapobiec chaosowi w obrocie bankowym, daj?c ustawodawcy czas do 1 sierpnia 2016 r. na uchwalenie nowych przepisów reguluj?cych tę kwestię.

Wyposażenie banków w możliwość wystawiania BTE bez konieczności prowadzenia postępowania rozpoznawczego przed s?dem wielokrotnie spotykało się z krytyk? doktryny, która wskazywała na to, że jest to rozwi?zanie stawiaj?ce w lepszym położeniu silniejszego ekonomicznie uczestnika obrotu. Uzasadnieniem tego przywileju było zaś zapewnienie bezpieczeństwa zgromadzonych w banku środków.

TK: Niezgodność BTE z Konstytucj? RP

Do TK rozpoznał pytania prawne S?du Rejonowego w Koninie, które dotyczyły zgodności przepisów o BTE z Konstytucj? RP oraz Europejsk? konwencj? o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. S?d w Koninie zakwestionował m.in. uprawnienie banków do kierowania wierzytelności do postępowania egzekucyjnego z pominięciem s?dowego postępowania rozpoznawczego, które zdaniem s?du znacz?co osłabia pozycję dłużnika, powoduj?c zachwianie równowagi między stronami stosunku prawnego: „Taka sytuacja rodzi przekonanie społeczne, iż podmiot prawny o dużej sile ekonomicznej może korzystać z rozwi?zań prawnych, które uprzywilejowuj? go w stosunku do innych podmiotów, z uwagi na jego znaczne możliwości finansowe”.

TK stwierdził w wyroku naruszenie konstytucyjnej zasady równości przez przepisy prawa bankowego dotycz?ce BTE, przyznaj?c iż pozycja dłużnika w momencie wystawienia BTE jest bardzo niekorzystna, szczególnie z uwagi na fakt, iż na podstawie obowi?zuj?cych przepisów prawa bank nie ma nawet obowi?zku powiadamiania klienta, że wyst?piono do s?du o nadanie klauzuli wykonalności BTE.   Tymczasem klient - chc?c otrzymać kredyt – zobowi?zany jest dobrowolnie wyrazić zgodę na poddanie się egzekucji, gdy nie będzie spłacał swych zobowi?zań. Obowi?zek powiadamiania klienta o wyst?pieniu do s?du o nadanie klauzuli wykonalności BTE nie jest zawarty w żadnym z przepisów prawnych, a jedynie wynika z Kodeksu Etyki Bankowej, jednakże banki często nie przestrzegaj? tego obowi?zku.

W ocenie TK „BTE stawia bank na pozycji sędziego we własnej sprawie, podczas gdy bank i klient powinni być równymi stronami stosunku prawnego”.

W ustnym uzasadnieniu TK zwrócono uwagę m.in. na to, że „Bank jako wierzyciel i klient jako dłużnik - powinni mieć tak? sam? pozycję. Oba te podmioty s? stronami tego samego stosunku prawnego”, dodaj?c jednocześnie, że TK nie neguje szczególnej roli banków jako instytucji zaufania publicznego, „BTE jest przywilejem zbyt daleko id?cym - nawet mimo racji leż?cej za tym, że bank ma obowi?zek dbać o pieni?dze swych depozytariuszy”.

TK nie przychylił się również do argumentów banków, iż dłużnik zawieraj?c umowę kredytow? podpisuje dobrowoln? zgodę na poddanie się egzekucji. Jak ocenił TK „Podpisanie takiej zgody jest warunkiem otrzymania kredytu. Na ogół to nie jest tak, że kredyt bierze się dla przyjemności. Zazwyczaj jest się w sytuacji przymusowej”. W takim wypadku klient banku nie ma innego wyboru i zobowi?zany jest podpisać zgodę na poddanie się egzekucji.

Nowe wyzwania dla banków po wyroku TK

Wyrok TK wywołał falę krytyki ze strony banków, które twierdz?, że odbije się on niekorzystnie na działalności bankowej, a w konsekwencji może prowadzić do wzrostu kosztów udzielanych   pożyczek. Banki będ? też szukały innych (być może droższych) rozwi?zań zwi?zanych z zabezpieczeniem kredytów, np. w drodze notarialnego poddania się egzekucji, co TK ocenił następuj?co: „Przy dużych kredytach to nie powinno mieć większego znaczenia, maj?c na uwadze, że notariusze s? organami ochrony prawnej”. Ponadto, zdaniem TK wyeliminowanie BTE nie grozi katastrof? dla banków, wskazał on bowiem na istnienie instrumentów równie skutecznych i wygodnych, jak np. weksle .

Wyrok TK z pewności? zmieni sytuację dłużników banków. Już sama perspektywa rozpoznawania sprawy przed s?dem powszechnym wpłynie na większ? ostrożność banków i być może zmusi je do tego, aby częściej podejmować negocjacje ze swoimi dłużnikami.

Banki będ? zmuszone udowodnić przed s?dem, że dochodzona kwota rzeczywiście im się należy, a dłużnicy banku będ? mogli to kwestionować. Dłużnik banku będzie mógł ponadto skorzystać z ogólnych uprawnień procesowych, których przy zastosowaniu BTE był pozbawiony, np. będzie mógł domagać się oddalenia powództwa z tej przyczyny, że jest ono sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albo też będzie mógł wnosić   o rozłożenie należności na raty.

Nie znaj?c obecnie propozycji zmian jakie polski ustawodawca przyjmie w przyszłości, już teraz banki powinny rozpocz?ć przygotowywanie się do nowej sytuacji. Warto przeanalizować wewnętrzne procedury i wzory dokumentów kredytowych tak aby móc zast?pić BTE innymi instrumentami prawnymi zabezpieczaj?cymi ryzyko banku. Ponadto, w zwi?zku ze wzrostem ryzyka odmawiania przez s?dy nadawania BTE klauzul wykonalności w tocz?cych się postępowaniach egzekucyjnych, banki powinny być przygotowane na dłuższe, bardziej skomplikowane i wymagaj?ce większego zaangażowania prawników procedury dochodzenia swoich wierzytelności bankowych.

Jeśli jakiekolwiek zagadnienia zwi?zane z wyrokiem TK budz? Państwa w?tpliwości lub wymagaj? bliższych wyjaśnień lub potrzebuj? Państwo wsparcia prawników Departamentu Bankowości, Finansów i Restrukturyzacji Kancelarii Kochański Zięba Rapala i Partnerzy, pozostajemy do Państwa dyspozycji.

Autorzy: Szymon Gałkowski, Julia Fabisiak

Share this page Share on FacebookShare on TwitterShare on Linkedin
Close

Zaloguj się do Strefy Członkowskiej!