Aktualności firm stowarzyszonych  •  Analizy i badania

Przewaga kontraktowa. Wkrótce istotna nowelizacja przepisów

W ubiegłym tygodniu opublikowano projekt zasadniczych zmian do ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi („ustawa”). Planowana jest bardzo szybka ścieżka wdrożenia nowych przepisów. Mają one obowiązywać już od 1 maja 2021 roku, wywierając bardzo istotny wpływ na relacje umowne na szeroko rozumianym rynku spożywczym.

1. Nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej

Przypomnijmy, że od 2017 roku zakazane jest tzw. nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej w obrocie produktami spożywczymi oraz rolnymi, za które to przedsiębiorcy mogą zostać ukarani przez Prezesa UOKiK karą do 3% obrotu. Najwyższa kara, nałożona dotychczas przez Prezesa UOKiK za wykorzystywanie przewagi kontraktowej, wyniosła 723 mln złotych.

2. Większa liczba przedsiębiorców będzie objęta przepisami ustawy

Pierwszą z planowanych zmian jest znaczne rozszerzenie zakresu przedsiębiorców, którzy zostaną objęci przepisami ustawy. Nowe regulacje będą obowiązywały m.in. firmy zajmujące się dostawą lub zakupem: tytoniu (oraz odpadów tytoniowych), zwierząt żywych, nasion, jak i pasz. Przepisy ustawy obejmą także przedsiębiorców dostarczających lub zakupujących produkty przetworzone z przeznaczeniem do spożycia, z wykorzystaniem produktów rolnych lub spożywczych.

Z uwagi na planowany termin wejścia w życie nowych przepisów przedsiębiorcy powinni już teraz zbadać, czy zakres ich działalności będzie objęty ustawą.

3. Zmiana w definicji przewagi kontraktowej

Projektowane przepisy wracają do pierwotnej definicji przewagi kontraktowej odnoszącej się do stosunku obrotu nabywców i dostawców, chociaż czynią to w sposób bardziej szczegółowy. Proponowane progi obrotu wzorowane są na tekście dyrektywy UE, której przepisy implementuje planowana nowelizacja.

Przedsiębiorcy będą mogli dokładnie określić, w stosunku do których podmiotów posiadają przewagę kontraktową, a w związku z tym odpowiednio kształtować zasady współpracy. Ocena będzie musiała podlegać stałemu monitoringowi – zmiana wielkości obrotów w konkretnym roku może oznaczać uzyskanie przewagi kontraktowej i konieczność zmiany wiążących umów.

4. Większa liczba czynów niedozwolonych wymienionych wprost w ustawie

Nowelizacja ma ponad czterokrotnie zwiększyć liczbę przykładowych praktyk, których stosowanie automatycznie oznacza wykorzystywanie przewagi kontraktowej. Zakres przykładowych praktyk będzie zatem bardzo szeroki i będzie zawierać:

• praktyki dotyczące bezpośrednio relacji umownych, jak np.:
  • jednostronną zmianę warunków umowy przez nabywcę w zakresie częstotliwości, sposobu realizacji, miejsca, terminu lub wielkości dostarczania produktów; 
  • ustalanie terminów zapłaty z naruszeniem przepisów tzw. ustaw antyzatorowych;
• praktyki niedotyczące umów bezpośrednio, ale związane z relacjami z partnerami handlowymi, jak np.:
  • anulowanie przez nabywcę zamówienia niektórych produktów przed upływem 30 dni przed przewidywanym terminem ich dostarczenia;
  • żądanie płatności niezwiązanych ze sprzedażą produktów;
  • zwrot dostawcy niesprzedanych produktów, bez zapłaty za te produkty lub za ich unieszkodliwianie;
  • wymuszanie rabatów po odbiorze towaru;
• inne praktyki rynkowe, jak np.:
  • grożenie podjęciem handlowych działań odwetowych lub podejmowanie takich działań;
  • bezprawne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie tajemnic przedsiębiorstwa;
  • odmowę pisemnego potwierdzenia przez nabywcę warunków umowy obowiązujących między nim a dostawcą.

Proponowany katalog to jednak wyliczenie przykładowe i w dalszym ciągu za sprzeczne z ustawą będą mogły zostać uznane także inne, nieznajdujące się w nim praktyki, jeśli są sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagrażają istotnemu interesowi drugiej strony albo naruszają taki interes.

Istotnemu rozszerzeniu ulegnie zakres niedozwolonych działań, wobec czego zalecane jest:

• przeprowadzenie przez przedsiębiorców audytów umów oraz stosunków handlowych;
• wprowadzenie zasad postępowania z kontrahentami (aby pracownicy nie doprowadzili do naruszenia przepisów, np. poprzez nieostrożną wymianę wiadomości e-mail, grożąc działaniami odwetowymi).

5. Niektóre praktyki będą zgodne z prawem, pod warunkiem że zostaną uzgodnione bezpośrednio w umowie

Niektóre z praktyk określonych jako zakazane, będą mogły być stosowane, jeśli strony ustalą to w umowie.

Przykładem takich praktyk będzie:

• zwrot, bez zapłaty, produktów niesprzedanych;
•  żądanie przez nabywcę zapłaty za reklamowanie lub prowadzenie marketingu produktów;
• przenoszenie kosztów promocji na dostawcę.

Przedsiębiorcy powinni przeprowadzić audyty zarówno stosunków umownych, jak i praktyk handlowych oraz ocenić, czy umowy nie wymagają uzupełnienia.

6. Możliwość dobrowolnego poddania się karze?

Ustawa wprowadza możliwość tzw. dobrowolnego poddania się karze, w ramach którego można liczyć na istotne obniżenie kary dla przedsiębiorcy – za naruszenie przepisów ustawy.

Niezbędne będzie sprawne prowadzenie postępowań przed Prezesem UOKiK tak, aby w pełni skorzystać z dostępnych narzędzi umożliwiających obniżenie kar w przypadku naruszeń przepisów ustawy.

7. O czym jeszcze należy pamiętać

W ramach przepisów ustawy warto pamiętać, że:

• każdy (w tym niezadowolony kontrahent) może – pozostając w pełni anonimowym – zgłosić naruszenie przepisów Prezesowi UOKiK;
• Prezes UOKiK może (także w asyście policji) przeprowadzić niezapowiedziane kontrole i przeszukania w siedzibach przedsiębiorców oraz pomieszczeniach prywatnych – w celu pozyskania dowodów naruszeń.

8. Jak możemy pomóc przedsiębiorcom?

W sprawach dotyczących przewagi kontraktowej, w szczególności:

• wspieramy przedsiębiorców we wszelkim doradztwie w zakresie stosowania przepisów ustawy (w tym podczas postępowań przed Prezesem UOKiK);
• przeprowadzamy analizy i audyty dotychczasowych umów z kontrahentami;
• wspieramy przedsiębiorców w odpowiednim ukształtowaniu zasad kontraktowych, aby były zgodne z obowiązującymi przepisami prawa;
• wdrażamy systemy compliance z zakresu przepisów o przewadze kontraktowej;
• prowadzimy szkolenia dotyczące stosowania przepisów ustawy oraz działań w ramach niezapowiedzianych kontroli i przeszukań Prezesa UOKiK.

W przypadku pytań zapraszamy do kontaktu.

dr Dariusz Aziewicz Radca prawny Prawo konkurencji
+48 22 50 50 738
+48 510 08 77 85
dariusz.aziewicz@eversheds-sutherland.pl