Odpowiedzialność likwidatorów wobec wierzycieli spółki

Z dniem otwarcia likwidacji mandaty członków zarz?du wygasaj?, a oni sami staj? się likwidatorami spółki, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej. Likwidatorzy prowadz? sprawy spółki i reprezentuj? j?, z uwzględnieniem zmiany charakteru działalności spółki. Ich uwaga nie jest już skupiona na prowadzeniu działalności gospodarczej, a na jej zakończeniu – ści?gnięciu wierzytelności, wykonaniu zobowi?zań, upłynnieniu maj?tku.

Zasadność ustanowienia odpowiedzialności likwidatorów w przypadku niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie zauważono już dawno, jednak pogl?dy na rozszerzenie zastosowania art. 299 KSH były podzielone. W wyroku z dnia 9 czerwca 2005 roku (IV CK 415/05) S?d Najwyższy uznał, iż fakt, że do likwidatorów stosuje się odpowiednio przepisy dotycz?ce członków zarz?du (na mocy art. 280 KSH) nie stanowi uzasadnienia dla stwierdzenia, że likwidatorzy, podobnie jak członkowie zarz?du, ponosz? odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki. S?d Najwyższy powtórzył to stanowisko m.in. w wyroku z dnia 6 lipca 2007 r. (III CSK 2/07). Z kolei w uchwale z dnia 28 lutego 2008 roku (III CZP 143/07) S?d Najwyższy zmienił zdanie: „Cel ustanowienia omawianej   odpowiedzialności, funkcja i charakter przemawiaj? za ponoszeniem jej nie tylko przez   członków zarz?du spółki z ograniczon? odpowiedzialności?, ale i likwidatorów. Likwidatorzy - którymi co do zasady zostaj? członkowie zarz?du - reprezentuj? spółkę w likwidacji i choć ich zadanie ogranicza się do czynności likwidacyjnych i spraw zwi?zanych z tymi czynnościami (zob. art. 270-290 KSH, a uprzednio art. 262-279 KH, zaś jeszcze wcześniej art. 89-103 P.s.o.o. - rozporz?dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 - Prawo o spółkach z ograniczon? odpowiedzialności? (Dz.U. Nr 82 poz. 602), nie można wykluczyć zaistnienia w okresie likwidacji okoliczności uzasadniaj?cych ogłoszenie upadłości spółki. W takim razie na likwidatorach ci?ży obowi?zek złożenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości”. Ostatecznie S?d Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podj?ł uchwałę, zgodnie z któr? odpowiedzialność przewidzian? w art. 299 KSH ponosi także likwidator spółki z ograniczon? odpowiedzialności? (uchwała z dnia 28 stycznia 2010 roku, III CZP 91/09).

Komentowana zmiana ostatecznie statuuje pogl?d wyrażany przez orzecznictwo i doktrynę. Nie dotyczy jednak likwidatorów ustanowionych przez s?d. Warto również podkreślić, że wierzyciel nie może dochodzić roszczeń jednocześnie z maj?tku członków zarz?du i likwidatorów. Omawianej odpowiedzialności podlegaj? członkowie zarz?du w trakcie sprawowania funkcji (od chwili powołania do odwołania). Natomiast likwidacja powoduje wygaśnięcie ich mandatów. Dlatego do otwarcia likwidacji wierzyciel może domagać się zaspokojenia z maj?tku członków zarz?du, a od tego momentu – z maj?tku likwidatorów.

Zasady odpowiedzialności

W przypadku gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, likwidatorzy odpowiadaj? solidarnie za jej zobowi?zania. Jest to zatem odpowiedzialność subsydiarna, całym maj?tkiem osobistym likwidatora.

W doktrynie powstał spór o charakter omawianej odpowiedzialności. Ostatecznie, wobec rozbieżności pogl?dów S?d Najwyższy podj?ł uchwałę w składzie siedmiu sędziów (z dnia 7.11.2008 r., III CZP 72/08), że do roszczeń wierzycieli spółki z ograniczon? odpowiedzialności? przeciwko członkom jej zarz?du (art. 299 KSH) maj? zastosowanie przepisy o przedawnieniu roszczeń o naprawienie szkody wyrz?dzonej czynem niedozwolonym. Tym samym S?d Najwyższy opowiedział się za stanowiskiem o odszkodowawczym charakterze odpowiedzialności członków zarz?du wobec wierzycieli spółki.

Likwidatorzy nie ponios? odpowiedzialności w warunkach określonych przez art. 299  ? 2 KSH. Będzie tak jeśli we właściwym czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu. Złożenie wniosku przez jednego z likwidatorów zwalnia z odpowiedzialności pozostałych. Ponadto likwidator może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykaże, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nast?piło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody. Należy podkreślić, że jest to odpowiedzialność na zasadzie domniemanej winy. To na likwidatorach spoczywa ciężar udowodnienia przesłanek jej braku. Tutaj również znajdzie zastosowanie wzorzec podwyższonej należytej staranności, wynikaj?cy z zawodowego charakteru działalności. Odpowiedzialność wył?cza brak winy w każdej postaci, w tym winy nieumyślnej (wyrok SN z dnia 6.05.2010   r., II CSK 661/08). Ostatni? przesłank? wył?czaj?c? odpowiedzialność na podstawie tego przepisu jest brak szkody po stronie wierzyciela. W praktyce powołanie się na tę przesłankę może być utrudnione. W takiej sytuacji należy wykazać, że nawet gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony, to i tak stopień zaspokojenia wierzyciela nie byłby wyższy. W takiej sytuacji może być konieczne powołanie biegłego z zakresu księgowości i finansów na okoliczność ustalenia czy i w jakiej kwocie wierzyciel zostałby zaspokojony, gdyby postępowanie zostało wszczęte we właściwym terminie.

Michał Badowski
Senior Associate, Radca Prawny
Michal.Badowski@ssw.pl

Małgorzata Deruś
Junior Associate
Malgorzata.Derus@ssw.pl

Kancelaria Prawna
SSW Spaczyński, Szczepaniak i Wspólnicy sp. k.
Biuro w Warszawie
Rondo ONZ 1
XII piętro
00-124 Warszawa
T: +48 22 544 87 00
F: +48 22 544 87 01
warszawa@ssw.pl

Biuro w Poznaniu
ul. Mielżyńskiego 14
Okr?glak, VII piętro
61-725 Poznań
T: +48 61 625 16 00
F: +48 61 625 16 01
poznan@ssw.pl
www.ssw.pl