Analizy i badania

Nowe zalecenia Rady Europy dotyczące przetwarzania danych osobowych pracowników z perspektywy nowych technologii

<p style="text-align: justify;"><strong>Rekomendacja Rady Europy w przedmiocie przetwarzania danych osobowych dla celów zatrudnienia ma odpowiadać na wyzwania związane z postępującą cyfryzacją.</strong></p>

>

1 kwietnia 2015 r. Komitet Ministrów Rady Europy przyj?ł rekomendację skierowan? do państw członkowskich Rady Europy dotycz?c? zasad, które należy stosować, przetwarzaj?c dane osobowe dla celów zatrudnienia. Poprzednia rekomendacja pochodziła z czasów poprzedzaj?cych rozwój internetu i nowych technologii i jako taka nie przystawała do współczesnych realiów. Rada Europy („RE”), maj?c świadomość zwiększonego wykorzystania nowych technologii oraz środków komunikacji elektronicznej w stosunkach między pracodawcami a pracownikami, podjęła decyzję o jej zmianie, z uwzględnieniem konieczności zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony w zatrudnieniu.

Rekomendacja RE nie ma charakteru wi?ż?cego, niemniej jednak należy liczyć się z tym, że będzie brana pod uwagę przez GIODO oraz s?dy przy ocenie zgodności z prawem przetwarzania danych osobowych pracowników, tym bardziej że wskazane w niej zalecenia odpowiadaj? zasadom przetwarzania danych osobowych określonym przepisami prawa. Zasadne będzie zatem traktowanie rekomendacji jako źródła wskazówek (dobrych praktyk) co do zasad przetwarzania danych osobowych pracowników przy użyciu narzędzi dostarczanych przez nowe technologie.

Poza ogólnymi zasadami przetwarzania danych osobowych w zatrudnieniu rekomendacja odnosi się też do sposobów przetwarzania danych osobowych przy wykorzystaniu konkretnych nowych technologii, w tym internetu i komunikacji elektronicznej w miejscu pracy, systemów i technologii informacyjnych do monitorowania pracowników (m.in. wideonadzór), urz?dzeń ujawniaj?cych miejsce pobytu, wewnętrznych systemów raportowania, a także danych biometrycznych.

Ogólne wytyczne

Zalecenia wskazane w rekomendacji RE zmierzaj? w dużej mierze do zapewnienia, żeby godność pracowników i kandydatów do pracy, a także ich prawo do prywatności i ochrony danych osobowych nie zostały naruszone, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb pracodawców w zakresie pozyskiwania danych osobowych pracowników i kandydatów do pracy, w tym również do monitorowania pracowników.

Aby to osi?gn?ć, uwzględniono podstawowe zasady przetwarzania danych osobowych, w tym zasady zgodności z prawem, usprawiedliwionego celu, transparentności i proporcjonalności. W odniesieniu do dwóch ostatnich wskazano, że przetwarzanie danych należy ograniczyć jedynie do danych niezbędnych do realizacji celu określonego w poszczególnych przypadkach, zaś dane powinny być zbierane przede wszystkim bezpośrednio od osoby, której dotycz?. Ponadto pracownikowi powinna zostać przekazana informacja dotycz?ca danych osobowych przetwarzanych przez pracodawcę, w tym m.in. o kategoriach przetwarzanych danych, celu przetwarzania oraz odbiorcach danych.

Szczególne wytyczne dotycz?ce przetwarzania danych osobowych przy wykorzystaniu nowych technologii

Zgodnie z zaleceniami RE przetwarzanie danych osobowych przy wykorzystaniu nowych technologii wskazanych w rekomendacji wymaga stosowania dodatkowych środków ochronnych. Pracodawca powinien przede wszystkim poinformować pracowników o systemie przed jego wdrożeniem, wskazuj?c, jaki jest cel jego zastosowania, jak długo będ? przechowywane dane oraz czy pracownicy maj? prawo dostępu do danych i ich poprawiania, a także jak mog? skorzystać z tych praw. Zaleca się również przeprowadzenie konsultacji z przedstawicielami pracowników, a jeśli istnieje ryzyko naruszenia prawa do poszanowania prywatności oraz godności ludzkiej, także uzyskanie zgody tych przedstawicieli.

  • Internet i komunikacja elektroniczna

Wiele uwagi poświęcono zagadnieniu wykorzystywania w miejscu pracy internetu lub sieci wewnętrznej oraz urz?dzeń przeznaczonych do komunikacji elektronicznej. Zasadniczo należy unikać nieuzasadnionej i nieproporcjonalnej ingerencji pracodawcy w prawo pracowników do życia prywatnego. Wśród dopuszczalnych celów ingerencji należy wymienić poprawę efektywności zarz?dzania, zapewnienie bezpieczeństwa sieci, a także d?żenie pracodawcy do zabezpieczenia się przed szkodami wyrz?dzonymi przez pracowników oraz przed odpowiedzialności? za ich działania.

W razie przetwarzania danych pracowników w zwi?zku z korzystaniem przez nich ze stron intra- lub internetowych należy stopniować stosowane środki nadzorcze, zaczynaj?c od rozwi?zań łagodniejszych, np. filtrów blokuj?cych podjęcie określonych działań. W razie stosowania bardziej inwazyjnych rozwi?zań, np. monitoringu danych, pierwszeństwo powinien mieć monitoring niezindywidualizowany i losowy na danych anonimowych lub zagregowanych.

Nie może podlegać monitorowaniu korespondencja osobista pracownika prowadzona w miejscu pracy. Natomiast korespondencja zawodowa może być udostępniana, ale tylko gdy jest to konieczne dla celów bezpieczeństwa lub wynika z innych uzasadnionych powodów, np. aby wykryć naruszenie własności intelektualnej pracodawcy czy uzyskać dowody nienależytego wykonywania obowi?zków. Pracownik powinien zostać uprzedzony o takiej możliwości.

RE zaleciła także wprowadzenie procedury uzyskiwania dostępu do korespondencji nieobecnego pracownika, tak aby dokonywać tego w jak najmniej inwazyjny sposób, tylko gdy jest to konieczne dla celów zawodowych i po uprzednim poinformowaniu pracownika. Zwrócono również uwagę, że służbowe konta pocztowe powinny być dezaktywowane po odejściu pracowników z pracy. Pracodawca potrzebuj?cy zawartości takiego konta do prowadzenia działalności powinien j? uzyskać jeszcze przed odejściem pracownika, w miarę możliwości w jego obecności.

  • Informacje dostępne online

RE zaleca, aby pracodawcy powstrzymali się od ż?dania od pracowników lub kandydatów do pracy dostępu do informacji, które udostępniaj? one innym osobom online, zwłaszcza za pośrednictwem portali społecznościowych.

  • Monitorowanie działalności i zachowania pracowników, w tym miejsca pobytu pracownika

Zdaniem RE nie jest dopuszczalne stosowanie systemów i technologii monitoruj?cych (np. wideonadzór), jeżeli ich bezpośrednim i głównym celem jest monitorowanie działalności i zachowania pracowników. Nie mog? one też służyć do ci?głego sprawdzania jakości i ilości pracy poszczególnych pracowników. Może się zdarzyć, że systemy s? wykorzystywane w uzasadnionych celach, takich jak ochrona produkcji, zdrowia, bezpieczeństwa czy zapewnienie skutecznego prowadzenia działalności, lecz pośrednio maj? możliwość monitorowania pracowników. Należy je wtedy zaprojektować i ulokować w taki sposób, aby nie naruszać praw podstawowych pracowników. W szczególności monitoring wizyjny nigdy nie powinien obejmować miejsc należ?cych do najbardziej osobistej sfery życia pracowników, takich jak toalety czy szatnie.

Okres przechowywania nagrań powinien być ściśle określony oraz możliwie krótki. Dostęp do nagrań mog? mieć tylko upoważnieni pracownicy w zwi?zku z wykonywaniem obowi?zków, np. odpowiedzialni za ochronę i bezpieczeństwo zakładu. Jednak pracownik powinien mieć prawo do otrzymania ich kopii w razie wyst?pienia sporu lub na potrzeby postępowania s?dowego lub administracyjnego.

Analogiczne zasady obowi?zuj? w przypadku technologii pozwalaj?cych ustalić położenie pracowników, np. RFID czy GPS. Warto przy tym zauważyć, że mog? one znajdować się nie tylko w urz?dzeniach cyfrowych, ale też np. w strojach służbowych. Technologie te powinny być wykorzystywane tylko do realizacji uzasadnionych celów pracodawcy, zaś poznanie miejsca przebywania pracownika może stanowić jedynie efekt uboczny. Należy też unikać całodobowego monitorowania pracowników, np. poprzez wył?czenie funkcji lokalizacji poza godzinami pracy.

  • Dane biometryczne i genetyczne – dane wrażliwe

W ocenie RE niedopuszczalne jest przetwarzanie danych genetycznych, np. w celu określenia przydatności kandydata do pracy, choćby wyraził on na to zgodę. Wskazuje się bowiem, że wykorzystywanie tego rodzaju danych może prowadzić do dyskryminacji. Od tej zasady można odst?pić jedynie w wyj?tkowych okolicznościach, takich jak ochrona zdrowia pracownika lub osoby trzeciej przed ciężkim uszczerbkiem i tylko wtedy, gdy tak? możliwość przewiduje prawo krajowe, zapewniaj?c odpowiednie środki ochronne. Jako przykład takich wyj?tkowych okoliczności w uzasadnieniu do rekomendacji RE podano monitorowanie efektów biologicznych wywoływanych przez obecne w miejscu pracy substancje toksyczne, przy założeniu, że jest ono wymagane przez prawo albo, w ściśle określonych okolicznościach, w ramach dobrowolnej zgody.

Podobne obostrzenia dotycz? danych biometrycznych obejmuj?cych m.in. dane o liniach papilarnych, obraz siatkówki lub tęczówki oka, głos czy cechy twarzy. Zbieranie i przetwarzanie tych danych jest dopuszczalne, ale tylko wtedy, gdy jest konieczne dla ochrony uzasadnionych interesów pracodawców, pracowników lub osób trzecich i nie istniej? inne, mniej inwazyjne środki pozwalaj?ce zrealizować ten interes (proporcjonalność).

W uzasadnieniu rekomendacji wskazano jako przykład takiej sytuacji potrzebę ograniczenia dostępu do pewnych obszarów w instalacjach wojskowych czy elektrowniach j?drowych. Przy przetwarzaniu takich danych należy im zapewnić odpowiednie zabezpieczenia. W uzasadnieniu rekomendacji podkreślono, że dane biometryczne nie powinny być przechowywane w scentralizowanym rejestrze. W miarę możliwości pracownik powinien zachować kontrolę nad danymi, np. dzięki zapisaniu ich na karcie magnetycznej dostępnej wył?cznie dla niego.

Podsumowanie

Powyższe wymogi ograniczaj? swobodę pracodawcy w wykorzystywaniu nowych technologii dla celów zatrudniania, niemniej jednak wpisuj? się w ogóln? tendencję do zwiększania ochrony prywatności i danych osobowych pracowników. Pozostaj? one także spójne z podgl?dami GIODO i s?dów powszechnych, które wobec braku jednoznacznego uregulowania powyższych kwestii w przepisach prawa polskiego stanowi? wytyczne w obszarze przetwarzania danych osobowych w zatrudnieniu. Organy te w swych rozstrzygnięciach restrykcyjnie oceniaj? dopuszczalność ingerencji w prywatność pracowników, jak również dopuszczalność przetwarzania pewnych kategorii danych osobowych pracowników (w szczególności danych sensytywnych, do których należ? m.in. dane biometryczne).

Z tego względu pracodawcy przetwarzaj?cy dane osobowe w zatrudnieniu powinni zawsze starannie rozważyć, czy ich działanie jest zgodne z prawem, a także z zasadami proporcjonalności i transparentności, prowadzi do realizacji konkretnego i uzasadnionego celu oraz nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo pracowników do prywatności.

Katarzyna Żukowska, praktyka ochrony danych osobowych, Rafał Kuchta, praktyka prawa nowych technologii kancelarii Wardyński i Wspólnicy

Artykuł jest części? biuletynu praktyki prawa nowych technologii, czerwiec 2015

Share this page Share on FacebookShare on TwitterShare on Linkedin
Close

Zaloguj się do Strefy Członkowskiej!