Kiedy polski rynek jabłek odzyska równowagę

Główn? przyczyn? nadpodaży na polskim rynku jabłek jest wprowadzone w sierpniu 2014 r. rosyjskie embargo. Rok przed wprowadzeniem sankcji Rosja była odbiorc? 55% polskiego eksportu jabłek, co stanowiło 22% produkcji tych owoców w Polsce.

Krajowym eksporterom częściowo udaje się omin?ć rosyjskie embargo poprzez sprzedaż jabłek do Rosji za pośrednictwem Białorusi. Wsparcie dla takiej oceny stanowi? dane Eurostatu, zgodnie z którymi w latach 2013-2015 polski eksport jabłek na Białoruś zwiększył się o 76,8% i kraj ten stał się jego największym odbiorc? (27,1% udziału w polskim eksporcie jabłek w 2015 r.). Niemniej jednak przyrost eksportu na Białoruś stanowi zaledwie 16,4% polskiego eksportu jabłek do Rosji z 2013 r., tym samym tylko częściowo kompensuje on zamknięcie rosyjskiego rynku. Polskim eksporterom jabłek udało się również zwiększyć sprzedaż na rynek unijny. W latach 2013-2015 polski eksport jabłek do krajów UE wzrósł o 231 tys. ton (+81,8%), co stanowi 34,2% polskiego eksportu jabłek do Rosji z 2013 r. Polscy eksporterzy z sukcesem zdobywali również zupełnie nowe rynki zbytu. Zgodnie z danymi Eurostatu liczba importerów polskich jabłek zwiększyła się w 2015 r. do 81 krajów wobec 55 krajów w 2013 r. (wzrost o 47,2%), a eksport jabłek na nowe rynki w 2015 r. wyniósł 41,2 tys. ton (6,2% polskiego eksportu jabłek do Rosji w 2013 r.). Mimo aktywnych działań na rzecz zast?pienia rosyjskiego rynku polski eksport jabłek w 2015 r. ukształtował się na poziomie 945 tys. ton wobec 1230 tys. ton w 2013 r. (spadek o 23,1%). Dane za okres styczeń-sierpień br. (wzrost o 7,4% r/r) pozwalaj? oczekiwać, że eksport jabłek w całym 2016 r., podobnie jak w latach 2014-2015, pozostanie wyraźnie niższy w porównaniu do 2013 r. W efekcie nadal nie udało się znaleźć popytu zagranicznego na ok. 280 tys. ton. (ok. 40%) eksportu do Rosji z 2013 r.

Barier? dla dalszego wzrostu polskiego eksportu jabłek jest ich jakość oraz struktura produkcji. Odmiany oraz jakość jabłek w Polsce, produkowanych wcześniej głównie pod rosyjski rynek, często nie odpowiadaj? wymaganiom konsumentów w innych krajach. Na uwagę zasługuje tutaj szczególnie dominuj?ca w Polsce odmiana Idared, która w 2015 r. odpowiadała za 19% zbiorów. Co więcej, na pozaeuropejskich rynkach popularności? ciesz? się szczególnie jabłka jednokolorowe, podczas gdy w Europie, w tym Polsce dominuj? jabłka dwukolorowe (m.in. Szampion, Ligol, Gala, Jonatan). Dodatkowo, barier? w eksporcie jabłek jest ich niska relacja wartości do objętości, która znacz?co obniża cenow? konkurencyjność eksportu wraz ze zwiększaniem się odległości do docelowych rynków.

Nadpodaż jabłek w niewielkim stopniu udało się zmniejszyć poprzez zwiększone przetwórstwo. W Polsce z prawie 90% jabłek przeznaczonych do przetwórstwa wytwarza się zagęszczony sok jabłkowy. Jednocześnie w ostatnich latach średnio 87% polskiej produkcji koncentratu jabłkowego trafiło na zagraniczne rynki. Dane Eurostatu wskazuj?, że polski eksport zagęszczonego soku jabłkowego w latach 2013-2015 zwiększył się o 8,7%, a liczba jego odbiorców wzrosła do 63 wobec 56 (+12,5%). W okresie od stycznia do sierpnia br. polski eksportu koncentratu jabłkowego obniżył się nieznacznie o 0,4% r/r, co pozwala oczekiwać, że w całym 2016 r. ukształtuje się on na poziomie zbliżonym do 2015 r. Dane potwierdzaj? tym samym ograniczone perspektywy dalszej ekspansji polskich eksporterów koncentratu jabłkowego na zagraniczne rynki. W naszej ocenie jest to zwi?zane z niskim tempem wzrostu popytu zagranicznego na koncentrat jabłkowy oraz  siln? konkurencję, szczególnie ze strony Chin. Pozostałe działy przetwórstwa jabłek (soki NFC, cydr, moszcze, jabłka mrożone, musy i przeciery oraz susze i liofilizaty) maj? nadal niewielkie znaczenie w strukturze polskiej produkcji. Dla przetwórstwa problem stanowi również niska specjalizacja branży sadowniczej w produkcji jabłek przemysłowych. W Polsce jabłka na przetwórstwo w znacznym stopniu stanowi? jabłka deserowe, które z różnych względów nie spełniły kryteriów sprzedaży detalicznej. Jabłka deserowe zazwyczaj nie posiadaj? optymalnych parametrów dla przetwórstwa (wysoka soczystość i kwasowość). Jednocześnie przekazywanie jabłek deserowych na przetwórstwo jest również niekorzystne dla samych rolników. Produkcja jabłek deserowych jest droższa niż jabłek przemysłowych, a cena uzyskiwana za jabłka przemysłowe wyraźnie niższa niż w przypadku jabłek deserowych (średnio o ok. 70%).

Nadpodaży powstałej w wyniku embarga nie udało się skompensować wyższym krajowym spożyciem jabłek oraz ich przetworów. Zgodnie z danymi GUS spożycie jabłek w gospodarstwach domowych na osobę w 2015 r. wyniosło 13,20 kg wobec 14,04 kg w 2014 r. i 13,56 kg w 2013 r. W efekcie wzrost popularności spożycia jabłek w 2014 r. będ?cy efektem licznych akcji społecznych i promocyjnych miał charakter przejściowy i nie przełożył się na trwały wzrost konsumpcji. Szacujemy, że jabłka w Polsce traktowane s? jako dobro niższego rzędu względem owoców egzotycznych. Innymi słowy, wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa obserwowany jest wyższy poziom konsumpcji m.in. bananów, czy też cytrusów kosztem niższego spożycia jabłek. Krajowy popyt na przetwory z jabłek ma również ograniczone perspektywy wzrostu, o czym świadcz? dane dotycz?ce konsumpcji przetworów z owoców ogółem, która w 2015 r. wyniosła 0,60 kg na osobę i w ostatnich latach znajduje się w trendzie spadkowym.

W ramach pomocy dla producentów owoców i warzyw, którzy ucierpieli w wyniku rosyjskiego embarga, w ostatnich latach prowadzony jest program tymczasowego nadzwyczajnego wsparcia producentów owoców i warzyw. Program polega na wycofywaniu części owoców z rynku, które następnie przekazywane s? m.in. instytucjom charytatywnym, szkołom, przedszkolom oraz biogazowniom. Stanowi on wsparcie finansowe dla branży sadowniczej, ale nie rozwi?zuje problemu nadpodaży. Wycofane jabłka w większości s? bowiem konsumowane, co zaspokaja część popytu, który w konsekwencji nie zostanie zrealizowany na rynku. Innymi słowy część osób zamiast kupić jabłka otrzyma je bezpłatnie w ramach prowadzonego programu. Wycofane w ramach programu jabłka stanowiły w sezonach 2014/15, 2015/16 odpowiednio 7% i 9% wielkości zbiorów, czyli 32% i 42% polskiego eksportu jabłek do Rosji w 2013 r. W sezonie 2016/17 uwzględniaj?c najnowsze rekordowe szacunki zbiorów jabłek, wycofanie będzie miało mniejsze znaczenie. Co więcej, z uwagi, że jest to pomoc tymczasowa, można oczekiwać, iż w kolejnych latach będzie ona stopniowo wygaszana.

Mimo utrzymuj?cej się na rynku nadpodaży jabłek mamy do czynienia ze wzrostem ich produkcji. Zgodnie z przedwynikowym szacunkiem GUS w br. zwiększyła się ona o 12-15% r/r. Wzrost produkcji jest efektem rosn?cego potencjału produkcyjnego polskiej branży sadowniczej w wyniku wchodzenia w okres pełnego owocowania nowych intensywnych sadów. Jednocześnie widoczne jest utrwalenie niekorzystnej struktury produkcji jabłek. Sytuacja ta jest zwi?zana z inercj? występuj?c? w branży sadowniczej, która utrudnia szybkie dostosowanie produkcji do nowych warunków rynkowych. Innymi słowy bież?ca produkcja kształtowana jest w znacznym stopniu przez decyzje podjęte kilka lat temu, w tym w latach silnego popytu na polskie jabłka ze strony Rosji.

Uważamy, że w warunkach utrzymania rosyjskiego embarga istniej? ograniczone możliwości zagospodarowania nadpodaży na polskim rynku jabłek. W efekcie prognozujemy, że w najbliższych latach z uwagi na obniżaj?c? się opłacalność produkcji jabłek będziemy mieli do czynienia z jej spadkiem. Jednocześnie można oczekiwać zmian udziałów poszczególnych odmian jabłek w produkcji, w celu jej lepszego dopasowania do obecnej struktury geograficznej polskiego eksportu.

***

Credit Agricole Bank Polska S.A. pl.  Orl?t Lwowskich 1, 53-605 Wrocław  www.credit-agricole.pl

Niniejszy materiał został sporz?dzony na podstawie najlepszej wiedzy autorów, z wykorzystaniem informacji pochodz?cych ze sprawdzonych źródeł. Nie może on być wykorzystywany jako rekomendacja do zawierania transakcji. Stawki zawarte w materiale maj? charakter informacyjny. Credit Agricole Bank Polska S.A. nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych komentarzy i opinii.

Jakub BOROWSKI Główny Ekonomista Chief Economist ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 40 e-mail:  jakub.borowski(@)credit-agricole.pl

Jean-Baptiste GIRAUD Dyrektor Pionu Dużych Klientów Korporacyjnych Head of Large Corporate Client Division ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 02 e-mail:jeanbaptiste.giraud(@)credit-agricole.pl

David JULLIARD Dyrektor Pionu Klientów Korporacyjnych Head of Mid Corporate Client Division ul.Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.:+48 22 573 80 82 e-mail:  djulliard(@)credit-agricole.pl