Aktualności firm stowarzyszonych  •  Członkowie

Kary za opóźnienia w płatnościach między przedsiębiorcami w Polsce i we Francji

Przemysław Kamil Rosiak                      Ewa Sitarz

Radca prawny                                         Aplikantka adwokacka

Zatory płatnicze dotyczą sytuacji, kiedy przedsiębiorca nie otrzymuje na czas należności od kontrahenta. Przekroczenie terminów zapłaty negatywnie wpływa na płynność finansową i może stanowić przeszkodę w prowadzeniu działalności gospodarczej. W ostatnich latach zaszła potrzeba poprawy otoczenia prawnego, w jakim funkcjonują strony transakcji handlowych w celu umożliwienia zredukowania zatorów płatniczych. Działania podjęte przez instytucje Unii Europejskiej skutkowały przyjęciem dyrektywy 2011/7/UE (dalej: „Dyrektywa UE”), którą państwa członkowskie miały obowiązek włączyć do swojego ustawodawstwa.

Okres opóźnienia

W Polsce, zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej: „Ustawa”) nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych ma miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie wynosi co najmniej 2 mln złotych. Co do zasady, termin zapłaty między równorzędnymi przedsiębiorcami prywatnymi nie może przekraczać 60 dni. Wyjątek od tej zasady stanowi sytuacja, kiedy strony w umowie wyraźnie ustaliły inny termin, a wierzycielem nie jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca albo średni przedsiębiorca i ustalenie dłuższego terminu nie jest wobec niego rażąco nieuczciwe. Z kolei francuskie przepisy wykraczają poza ogólne wymogi wynikające z Dyrektywy UE, stanowiąc że jeżeli strony transakcji nie ustaliły inaczej, termin płatności pomiędzy przedsiębiorcami wynosi 30 dni licząc od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi, a także ustalając szczególne terminy płatności dla przedsiębiorców działających w niektórych branżach. Okres płatności wynikający z francuskiego kodeksu handlowego może jednak ulec przedłużeniu w drodze umowy, nie dłużej jednak niż do 60 dni od daty wystawienia faktury jeśli zostało to określone w umowie między przedsiębiorcami.

Kto ściga?

Za prowadzenie postępowań wobec podmiotów, które zalegają z płatnościami wobec swoich kontrahentów w Polsce odpowiada Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: „Prezes UOKiK”), natomiast we Francji Dyrekcja generalna ds. konkurencji, konsumentów i kontroli nadużyć finansowych francuskiego Ministerstwa Gospodarki i Finansów), (dalej: „ DGCCRF”). Obie instytucje działają na rzecz przestrzegania reguł konkurencji i mogą nałożyć kary na podmioty, które opóźniają się z terminowym regulowaniem swoich zobowiązań.

Wysokość kar

Francuski kodeks handlowy stanowi, iż maksymalna wysokość kary za opóźnienie w płatnościach nie może przekroczyć 2 milionów EURO w przypadku osoby prawnej i 75 000 EURO w przypadku osoby fizycznej działającej jako podmiot profesjonalny.  Jeżeli natomiast naruszenie powtórzy się w ciągu dwóch lat od daty, w której pierwsza decyzja o nałożeniu kary stała się ostateczna, górna granica potencjalnie nałożonej kary wzrasta do  150 000 euro w przypadku osoby fizycznej i 4 milionów euro w przypadku osoby prawnej.  Wysokość kary zależy od takich czynników jak rozmiar przedsiębiorstwa i generowane obroty, skala opóźnienia w stosunku do maksymalnego okresu określonego w przepisach a także wszelki trudności finansowe napotkane przez przedsiębiorcę. Natomiast w Polsce kara wyliczana jest według wzoru matematycznego – stanowi ona sumę wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie lub ich równowartości, ale z rozróżnieniem na okresy opóźnienia. Im dłuższe jest opóźnienie, tym nałożona na przedsiębiorcę kara będzie wyższa. Przy ustaleniu końcowej wysokości administracyjnej kary pieniężnej Prezes UOKiK bierze pod uwagę między innymi wagę naruszenia, okoliczności naruszenia wykazane przez stronę postępowania, działania podjęte przez stronę postępowania z własnej inicjatywy w celu zaprzestania naruszenia. Ponadto Prezes UOKiK ma możliwość obniżenia wysokości administracyjnej kary pieniężnej o 20%, gdy strona postępowania w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji uiści w całości tę karę oraz zrzeknie się wobec Prezesa UOKiK prawa do złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Istotnym jest ponadto wskazanie, iż Polski ustawodawca wprowadził dodatkowo obligatoryjne podwyższenie maksymalnej kary pieniężnej o 50% za nadmierne opóźnianie się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych w przypadku, gdy w okresie 2 lat od dnia, w którym decyzja o nałożeniu kary stała się ostateczna, Prezes UOKiK ponownie stwierdzi nadmierne opóźnianie przez ten sam podmiot.

W ustawodawstwie obydwu państw przewidziano zryczałtowaną rekompensatę wyrównującą koszty wierzycieli w wysokości 40 EURO. Niniejszy obowiązek jest bowiem konsekwencją transpozycji rozwiązań wynikających z art. 6 ust. 3 wspomnianej wyżej Dyrektywy UE.

Postępowania i nałożone kary

W 2022 r. UOKiK prowadził 88 postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, lecz jedynie 13 przedsiębiorców zostało ukaranych finansowo za opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. W przypadku 20 przedsiębiorców Prezes UOKiK postanowił odstąpić od wymierzenia kary. Taka sytuacja, zgodnie z obowiązującym do grudnia 2022 r. brzmieniem Ustawy - mogła wystąpić w przypadku, gdy wartość należności, których przedsiębiorca nie otrzymał lub otrzymał z opóźnieniem w badanym okresie przewyższa wygenerowany przez niego zator płatniczy.  Łączna wartość nałożonych kar w 2022 r. wyniosła natomiast prawie 11 mln złotych, a wysokość najwyższej kary (za spóźnienie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych na ponad 425 mln złotych) wyniosła 4,4 mln złotych i została nałożona na Polską Grupę Farmaceutyczną. Do czerwca 2023 r. była to najwyższa w historii kara tego rodzaju w Polsce. Decyzją z dnia 20  czerwca 2023 r. Prezes UOKiK nałożył rekordową karę administracyjną w wysokości ponad 7,4 mln złotych na spółkę FCA Poland. Zgodnie z opublikowanym w dniu 3 października br. komunikatem prasowym UOKiK od początku 2023 r. w sprawie zatorów płatniczych wydanych zostało 50 decyzji, a łączna kwota nałożonych kar to 33 mln złotych. Jest to zauważalny wzrost w porównaniu do zeszłego roku.

Dla porównania, we Francji najbardziej dotkliwa kara nałożona w ostatnim czasie na spółkę Veolia  wyniosła 1,6 mln EURO, natomiast jak wskazano w komunikacie prasowym dotyczącym sprawozdania DGCCRF łączna wartość nałożonych kar wyniosła w 2022 r. ponad 19 mln EURO.

Zgodnie z opublikowanym w dniu 13 czerwca 2023 r.  przez Bank Centralny Francji  raportem Observatoire des délais de paiement  dotyczącym terminów płatności stosowanych w praktyce przez francuskich przedsiębiorców i instytucje publiczne (dalej: „Raport”), rok 2022, pomimo niepewnej sytuacji gospodarczej i rosnącej inflacji jawił się jako kontynuacja spadku w opóźnieniach, który można było zaobserwować w poprzednich latach. Stwierdzenie to wydaje się optymistyczne, zważywszy, że aż 1/3 z około 1200 przedsiębiorców poddanych kontroli nie przestrzegała terminów płatności.

Zgodnie z Raportem za godne naśladowania uznać należy małe i średnie przedsiębiorstwa, ponieważ aż 75 % z nich opłaca swoje zobowiązania w terminie krótszym niż 60 dni. Z drugiej strony, autorzy publikacji zwracają uwagę na duże przedsiębiorstwa, spośród których zaledwie 40 % płaci swoim dostawcom w terminie (dane za lata 2020-2021). W Raporcie stwierdzono, iż wspomniane  opóźnienia skutkują „nieuzasadnionym transferem środków pieniężnych do dużych przedsiębiorców”. Powyższe dane potwierdza opublikowana przez DGCCRFlista 40 przedsiębiorców, którzy zostali ukarani grzywną za opóźnienia w płatnościach. Na czele listy stoi wspomniana wcześniej Veolia, a także takie podmioty jak sieć sklepów remontowo-budowlanych Brico Dépôt (grzywna w wysokości 1,1 mln EURO), czy firma specjalizująca się w sprzedaży e-commerce odzieży Showroomprivé.com (grzywna w wysokości1,3 mln EURO).

Podsumowanie

Wydaje się, że ryzyko otrzymania dotkliwej kary oraz publikacja przez DGCCRF (we Francji) i przez Prezesa UOKiK (w Polsce) list i komunikatów prasowych z informacjami o ukaranych podmiotach może zachęcać przedsiębiorców do terminowych płatności. Biorąc pod uwagę wskazane w niniejszym artykule dane można dojść do wniosku, iż polskie regulacje (w porównaniu do francuskich) jeszcze do niedawna traktowały przedsiębiorców w sposób bardziej łagodny. Wprowadzone zmiany w polskich przepisach, takie jak uniemożliwienie Prezesowi UOKIK odstąpienia od wymierzenia kary (poza wystąpieniem siły wyższej)  skutkują częstszym wymierzaniem wysokich kar. Powyższe może skutecznie odstraszyć od opóźniania płatności wobec kontrahentów.