III edycja Spotkań Warszawskich. Transformacja energetyczna – ewolucyjna, czy rewolucyjna?

Wszystkie cztery debaty, które odbyły się w ramach tegorocznej edycji Spotkań Warszawskich zdominowała dyskusja dotycz?ca źródeł energii alternatywnych wobec węgla. To właśnie spalanie tego surowca jest uznawane za jedno z głównych źródeł emisji gazów cieplarnianych i przyczyn globalnego ocieplenia. Zast?pienie węgla, jako podstawowego surowca energetycznego stosowanego w wielu krajach, m.in. w Polsce, jest globalnym wyzwaniem, któremu poświęcony jest ONZ-owski szczyt klimatyczny COP21, organizowany w Paryżu. Maj? na nim zapaść decyzje dotycz?ce zobowi?zań blisko 200 państw świata, umożliwiaj?cych ograniczenie średniego wzrostu temperatury atmosfery do maksymalnie 2 stopni Celsjusza w stosunku do epoki przedprzemysłowej.

Wśród gości tegorocznych Spotkań Warszawskich, którzy wspólnie poszukiwali odpowiedzi na pytanie „Czy warto być green?” znalazło się 350 osobistości reprezentuj?cych polskie i francuskie firmy, środowiska polityczne i naukowe. Przedstawiciele rz?dów, parlamentarzyści, a także Prezesi i dyrektorzy największych francuskich i polskich inwestorów, nie tylko z branży energetycznej, debatowali nad kluczowymi wyzwaniami dla tego sektora, a także dyskutowali o możliwych działaniach pozwalaj?cych na optymalizację wykorzystania surowców oraz rozwój odnawialnych       źródeł energii.

Sukcesy klimatyczne i wyzwania na przyszłość

Podczas Spotkań Warszawskich wicepremier Mateusz Morawiecki przypomniał, że w ramach realizacji zobowi?zań tzw. protokołu Kioto, Polska zredukowała emisję CO2 o 30%, choć pierwotnie przewidywano ograniczenie jedynie o 6%. Jednocześnie – w odróżnieniu od wielu krajów Europy Zachodniej - około 30% terytorium Polski pokrywaj? lasy, pochłaniaj?ce dwutlenek węgla. Jak mówili uczestnicy debat, wymagania środowiskowe stale rosn? i będ? nadal rosły, ponieważ globalne zmiany klimatyczne stały się największym wyzwaniem stoj?cym obecnie przed cał? ludzkości?. Niedawno Rada Europejska zobowi?zała wszystkie kraje Unii Europejskiej do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 40% do 2030 r. w porównaniu z rokiem 1990. Realizacja tego założenia – jak mówili uczestnicy dyskusji – z pewności? będzie wymagała zintensyfikowania wysiłków, zarówno na poziomie krajowym, jak i globalnym. Wicepremier polskiego rz?du zwrócił uwagę na podobieństwa wyzwań energetycznych stoj?cych przed Polsk? i Francj?. Oba kraje opieraj? bowiem produkcję energii na jednym dominuj?cym źródle – w przypadku Francji jest to atom, natomiast w Polsce węgiel. W zwi?zku z tym należy pamiętać, że w ramach pod ?no ?sze ?nia efek ?tyw ?no ?ści należy respek ?to ?wać zasadę, według której to lokal ?ne uwa ?run ?ko ?wania two ?rz? realny miks ener ?ge ?tyczny.

Transformacja energetyczna była tematem głównej debaty, podczas której dyskutowano o możliwościach skomponowania optymalnego miksu energetycznego dla Polski. Prezes EDF Polska Thierry Doucerain wskazywał na korzyści wynikaj?ce z kogeneracji, radykalnie zwiększaj?cej efektywność produkcji energii. Wśród możliwych kierunków rozwoju alternatywnych źródeł wskazywano także rozwój mniej emisyjnych technologii gazowych, spalanie biomasy, a także nowoczesnych rozwi?zań w zakresie energetyki j?drowej, której światowym liderem s? francuskie przedsiębiorstwa takie jak Areva i EDF. Duży nacisk kładziono na odnawialne źródła energii, w szczególności farmy wiatrowe, które rozwijaj? się coraz dynamiczniej, dzięki wdrożeniu odpowiednich rozwi?zań prawnych zapewniaj?cych perspektywy i długofalow? opłacalność – zarówno środowiskow? jak i finansow?.

Ewolucja tak – rewolucja nie

Energia elektryczna pełni kluczow? rolę dla pozostałych sektorów gospodarki, dlatego musi być dostępna wtedy, kiedy jest potrzebna. Według uczestników debaty o transformacji energetycznej, ograniczenia dostaw energii, które miały miejsce w Polsce latem tego roku dobitnie uświadomiły, jak istotna jest stabilność nie tylko wytwarzania energii, ale przede wszystkim stan sieci przesyłowej.

Prezes PGE Marek Woszczyk zaznaczył,   że to nie polityka klimatyczna, lecz postęp technologiczny wyznacza obecnie kierunki rozwoju sektora energetycznego. Dzięki temu przedstawiciele firm, którzy do niedawna postrzegali nowe technologie jako ryzykowne finansowo, coraz częściej patrz? na innowacje jako szansę osi?gnięcia podwójnego zysku – klimatycznego i ekonomicznego. Wśród konkluzji znalazło się stwierdzenie, że transformacja jest konieczna i nieuchronna, ale niezbędne jest zachowanie rozs?dku i wzięcie pod uwagę kosztów, które rozkładaj? się na dziesięciolecia. Dlatego - jak podkreślano – transformacja musi być prowadzona ewolucyjnie, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie błędów typowych dla rewolucji. Jako pozytywny przykład postępuj?cych zmian uznano redukcję uzależnienia Polski od energii z węgla, które w ostatnich latach spadło z 95% do 83%. Jak zaznaczali uczestnicy debaty, Polska jest w Europie krajem szczególnym, w którym – z racji lokalnej specyfiki gospodarczej - węgiel wci?ż odgrywa i odgrywać będzie kluczow? rolę, choć z roku na rok będzie się ona zmniejszać.

OZE – nieuchronna przyszłość i wielki potencjał termomodernizacji

W tym kontekście wśród rekomendowanych kierunków alternatywnych wobec węgla wskazywano na odnawialne źródła energii. Jak mówił prezes Akuo Energy, Eric Scotto, Polska ma szczęście, ponieważ zaczyna rozwijać OZE w chwili, w której s? one już opłacalne. Przypomniał, że historycznie największe ryzyko wzięły na siebie Niemcy, które miały odwagę i potencjał finansowy do wdrażania drogich w tamtym czasie rozwi?zań wiatrowych, które dziś s? dziesięciokrotnie tańsze. Nadmieniono, że również technologie fotowoltaiczne stały się w ostatnich latach kilkakrotnie tańsze, co z pewności? spowoduje ich dynamiczny rozwój. Prezesi m.in. EDF Polska i PGE zauważyli, że zakres zastosowania innowacyjnych rozwi?zań np. fotowoltaicznych jest uzależniony od opłacalności i przyjętego systemu zachęt do takich inwestycji. Podczas debaty zgodnie stwierdzono, że s? sprawdzone i cenowo dostępne rozwi?zania – takie jak OZE, czy kogeneracja - dzięki którym dalsza redukcja emisji CO2 będzie możliwa na zakładan?, duż? skalę.

Wśród kluczowych czynników postępu firm zaangażowanych w ograniczenie wpływu przemysłu na środowisko wskazywano m.in. stosowanie precyzyjnego systemu pomiarów, standaryzację ceny emisji zanieczyszczeń w skali całego globu, a także rozwój dialogu rz?dów z przedsiębiorstwami poszukuj?cymi nowych, jeszcze bardziej wydajnych rozwi?zań. Prezes Saint-Gobain Pierre-André de Chalendar zwracał uwagę na konieczność przyjrzenia się możliwościom zwiększenia energooszczędności. Według niego to właśnie inwestycje w energooszczędność, a nie różnicowanie miksu energetycznego, mog? w stosunkowo krótkim czasie istotnie wpłyn?ć na ograniczenie emisji gazów. W Europie aż 40% energii zużywaj? budynki, w zwi?zku z czym właśnie w termomodernizacji tkwi wielki potencjał dla oszczędności – zarówno środowiskowych jak i finansowych.

Przemiany podupadaj?cych miast - tzw. smart cities

Zdaniem francuskich prelegentów Spotkań Warszawskich, Polska transformacja może szeroko czerpać z doświadczeń Francji w zakresie zagospodarowania miast np.   poprzemysłowych. Prezes aglomeracji Mulhouse Jean-Marie Bockel opowiadał o zmianach, które 30 lat temu jako mer wprowadzał w tym niegdyś górniczo-przemysłowym mieście. Po wywołanej głębokim kryzysem gruntownej restrukturyzacji firm, Mulhouse pozostało z wielkimi obszarami zdegradowanych terenów poprzemysłowych, a 80% obszaru było zanieczyszczone. Dzięki kompleksowemu planowi działań, w zakresie tzw. smart city, obejmuj?cych całe miasto możliwa była zmiana jego charakteru, co poprawiło jakość życia mieszkańców i umożliwiło rozwój miasta w nowej rzeczywistości. Władze francuskich miast zdecydowały też o powrocie do tramwajów, z których pół wieku wcześniej zrezygnowano w obliczu gwałtownie rozwijaj?cej się motoryzacji. Realizacja zmian była prowadzona w sojuszu zarówno z firmami, jak i obywatelami, którzy aktywnie uczestniczyli we wdrażaniu reform m.in. gospodarki odpadowej, czy transportowej.

W ramach debaty okazało się, że pomiędzy wielkimi aglomeracjami – Warszaw? i Paryżem – istnieje wiele podobieństw dotycz?cych m.in. jakości powietrza, gospodarki odpadami i rozwi?zań transportowych. Obie stolice rozwijaj? innowacyjne systemy miejskich pojazdów – rowerów w Warszawie i elektrycznych samochodów w Paryżu - co doprowadziło do poprawy jakości powietrza. Nieocenione s? w takich działaniach nowoczesne technologie, o których opowiadał Wiceprezes Orange ds. Europy, Gervais Pellissier. Dzięki budowie infrastruktury teleinformatycznej oraz narzędzi umożliwiaj?cych gromadzenie i analizę danych zrealizowanej wspólnie z samorz?dami, faktem staj? się rozwi?zania usprawniaj?ce ruch pieszych, samochodów i komunikacji miejskiej. Elementy cyfrowe pomagaj? funkcjonować i właściwie reagować władzom miast w przypadku zagrożeń takich jak epidemie np. ptasiej grypy, czy niespotykanych wcześniej, niezwykle groźnych zamachów terrorystycznych. Zastosowanie rozwi?zań opartych na analizie danych, np. logowania do sieci telekomunikacyjnej, umożliwia bardzo zróżnicowane usługi – np. miastu zarz?dzanie ruchem, a obywatelom dostęp do miejskich baz danych, obejmuj?cych między innymi informacje o lokalnych przedsiębiorcach.

Wiele mówiono o koniecznej w inteligentnych miastach solidarności centrum i stref podmiejskich, w których mieszkaj? użytkownicy miast. Technologie smart doskonale sprawdzaj? się przy organizacji komunikacji miejskiej sprzęgniętej z systemem parkingów na przedmieściach. Dzięki nim nie tylko setki tysięcy, ale nawet miliony ludzi mog? codziennie sprawnie dostać się z domu do pracy, oszczędzaj?c czas i zasoby naturalne. Obecnie dynamicznie rozwijaj? się projekty oparte na współdzieleniu. Dzięki technologii powstały cyfrowe giełdy wymiany dóbr i usług sprawdzaj?ce się m.in. w transporcie i mieszkalnictwie. Najnowsze, zautomatyzowane rozwi?zania pozwalaj? również na przeciwdziałanie zanieczyszczeniu powietrza. Wkrótce w Warszawie ruszy stosowany już we Francji tzw. index powietrza, który będzie automatycznie mierzył stężenie szkodliwych substancji. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości   automatycznie wysyłane będ? np. pojazdy do polewania ulic, co znacz?co poprawia jakość powietrza. Inteligentne rozwi?zania s? doskonałym remedium dla miast, szczególnie tych największych, w których na stosunkowo niewielkiej powierzchni skupionych jest mnóstwo zróżnicowanych usług i infrastruktury. Wykorzystanie takich technologii pozwala stale podnosić komfort życia mieszkańców i poziom świadczonych usług, a także przeciwdziałać nadmiernemu wzrostowi ich kosztów, które w dużych aglomeracjach i tak s? wysokie.

Po pierwsze, po drugie i po trzecie - edukacja

Wśród wyzwań omawianych podczas Spotkań Warszawskich dużo uwagi poświęcono konieczności dalszego rozwoju edukacji, jako jednego z kluczowych warunków postępu cywilizacyjnego. Warto zwrócić uwagę na efekty działań edukacyjnych prowadzonych w zakresie ochrony środowiska, wdrażania zmian w praktykach biznesowych i zachowaniach obywateli oraz konsumentów. Najmłodsze pokolenie dorosłych – tzw. generacja Millenialsów – ma wobec polityków i biznesu zupełnie inne oczekiwania niż wcześniejsze pokolenia. Chc?, aby decydenci postępowali jeszcze bardziej odpowiedzialnie, a w szczególnym stopniu dotyczy to ochrony środowiska. Po wielu latach kampanii edukacyjnych dotycz?cych konieczności segregowania odpadów, rozs?dnego gospodarowania zasobami naturalnymi i zdrowego odżywiania, wyrosło pierwsze pokolenie, dla którego ekologia jest oczywistości?.

Podczas debaty na temat narodzin nowego typu konsumenta, na co dzień dbaj?cego o środowisko, były premier Jan Krzysztof Bielecki zwracał uwagę na kolejne wyzwania pojawiaj?ce się wraz z tak? postaw?. Jako przykład podał konieczność edukacji zwi?zanej z poż?danym przez młodych ludzi rozwojem projektów ekologicznych takich jak np. OZE, będ?ce według nich najlepszym i najczystszym źródłem energii. Millenialsom wci?ż brakuje bowiem wiedzy o tym, że takie technologie wci?ż s? droższe niż tradycyjna energetyka, a OZE rozwijaj? się głównie dzięki systemowi subsydiów, o których przeciętny konsument nie ma pojęcia. Przykład ten pokazuje, że choć w ostatnim ćwierćwieczu na edukację środowiskow? Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska wydał ponad 600 mln złotych, to wci?ż ujawniaj? się nowe potrzeby edukacyjne. Bez ich zaspokojenia trudno będzie o zrozumienie pomiędzy decydentami politycznymi i biznesowymi, a   konsumentami, którzy za chwile będ? stanowić dominuj?c? część aktywnego społeczeństwa.

Konsumenci nie tylko we Francji, ale również w Polsce wyrażaj? gotowość do podejmowania decyzji uwzględniaj?cych kwestie środowiskowe podczas codziennych zakupów i jak zauważył Jérôme Bedier, Wiceprezes i Sekretarz Generalny Grupy Carrefour, jest to już nieodwracalny trend. Podejmowane działania mog? odnieść sukces jedynie przy bardzo ścisłej współpracy wszystkich stron, podmiotów prywatnych i publicznych, konsumentów i przedsiębiorców. Szczególnie przedsiębiorcy maj? szansę znaleźć się w awangardzie zmian. Jako przykład podana została gospodarka cyrkularna, stosowana przez Carrefour we Francji. W jej ramach odpady organiczne przekształcane s? w metan, który następnie służy do napędzania ciężarówek dostawczych.

Podczas dyskusji w ramach Spotkań Warszawskich kilkakrotnie wracał temat niedawnych zamachów terrorystycznych w Paryżu, w których ucierpiały setki osób. Konsekwencjom zamachów dokonanych przez radykałów najwięcej uwagi poświęcił wiceprzewodnicz?cy Spotkań, francuski deputowany Jérôme Chartier. Mówi?c o tych tragicznych wydarzeniach zapewnił, że terroryści nie zdołaj? osi?gn?ć celu, którym jest spowodowanie zmiany stylu życia mieszkańców Europy. Aby przeciwdziałać podobnym aktom przemocy – jak podkreślał Jérôme Chartier – konieczne jest współdziałanie europejskich przywódców. Według niego zarówno w kwestiach energetycznych, ochrony klimatu, jak i walki z terroryzmem, kluczem do sukcesu jest rozs?dna współpraca oraz solidarność na poziomie państw, oraz ich obywateli.