Ekspansja zagraniczna. Aspekty prawne - gdzie szukać pomocy?

Na co powinieneś zwrócić uwagę przy wyborze nowego rynku? Jak szukać idealnego rynku?

Kluczow? spraw? w prowadzeniu eksportu jest oczywiście wybór odpowiedniego rynku. Można sugerować się statystykami oraz prognozami ekonomicznymi – obserwować sytuację na rynku krajowym oraz zagranicznym, być na bież?co z miesięcznymi sprawozdaniami ze współpracy handlowej z najmocniejszymi gospodarkami Europy i świata, szukać informacji, na jakie produkty jest popyt, jakie polskie towary sprzedaj? się najlepiej. Wielu przedsiębiorców podejmuje decyzję o handlu do konkretnego państwa maj?c już wyrobione kontakty z potencjalnymi partnerami. Inni mog? szukać pomocy u doradców z różnych instytucji oraz zrzeszeń eksporterów.

Jakie kierunki obecnie s? popularne wśród polskich przedsiębiorców? Pewnymi partnerami s? Ukraina, Czechy, Rumunia, Słowacja oraz Węgry. Coraz częściej polskie firmy handluj? również z zachodnimi kontrahentami – do Niemiec, Austrii i Włoch wysyłamy odzież, obuwie oraz sprzęt AGD. Nie boimy się także dalszych rynków, czyli Chin, Kanady czy Stanów Zjednoczonych. Polska eksportuje surowce naturalne oraz produkty niskoprzetworzone (sektor paliwowy, chemiczny, metalurgiczny), odzież, meble, wyposażenie wnętrz, przyczepy i maszyny rolnicze. Warto też ruszać w nieznane. Podczas tegorocznego VII Europejskiego Kongresu Gospodarczego organizowanego w kwietniu w Katowicach eksperci podkreślali bardzo ważn? rolę krajów afrykańskich w polskim eksporcie następnych lat. Chociaż współpraca gospodarcza Polski z Afryk? staje się znacz?ca i z roku na rok przybiera na sile, wci?ż   jednak pozostaje wiele do zrobienia w zakresie pogłębiania rozpoczętej współpracy.

Strona formalna: koncesje, zgody, patenty – co musisz sprawdzić?

Szczególny nacisk przyszli eksporterzy powinni kłaść na obserwację zmieniaj?cego się prawa polskiego i europejskiego tycz?cego się regulacji podatkowych. Ignorancja prawna może nas wiele kosztować.   Tak? zmian? jest chociażby wprowadzenie do polskiego systemu podatkowego od 1  stycznia 2015 r. zupełnie nowych przepisów, które określaj? zasady opodatkowania przez polskich podatników dochodów uzyskiwanych poprzez zagraniczne spółki kontrolowane (Controlled Foreign Corporation – CFC). Według planów Ministerstwa Finansów w połowie 2015 roku ma zostać wprowadzona do przepisów Ordynacji podatkowej i zacz?ć obowi?zywać klauzula GAAR (General Anti-Avoidance Rule) – klauzula obejścia prawa, daj?ca organom podatkowym instrument do walki z działaniami, których głównym lub jedynym celem jest osi?gnięcie korzyści podatkowych.

Aspekty płacenia akcyzy za eksportowane towary

Jeśli firma zamierza eksportować produkty, na które nałożona jest akcyza (np. napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe, produkty energetyczne czy elektryczność), należy sprawdzić, jak prawo interesuj?cego nas kraju reguluje handel danymi produktami.

W przypadku handlu w obrębie UE można ubiegać się o zwolnienie eksportera od obowi?zku zapłaty akcyzy – stosuje się wtedy zasadę zawieszenia poboru akcyzy. Akcyzę będzie musiał zapłacić kupuj?cy w kraju docelowym, zgodnie ze stawkami tego kraju. Chc?c skorzystać z tej zasady eksporter może skorzystać z gwarancji chroni?cej przed zagrożeniami zwi?zanymi z transportem, przesłać elektroniczny dokument administracyjny (e-AD) do odpowiedniego urzędu pobieraj?cego akcyzę za pośrednictwem systemu przemieszczania wyrobów akcyzowych (EMCS) oraz uzyskać potwierdzenie od kupuj?cego o otrzymaniu przez niego towarów. Kupuj?cy dokonuje takiego potwierdzenia w ci?gu 5 dni za pośrednictwem sytemu EMCS. Aby mieć pewność co do legalności podejmowanej współpracy, można sprawdzić, czy numer akcyzy firmy partnerskiej jest ważny, za pomoc? systemu wymiany informacji dotycz?cych podatku akcyzowego SEED.

Niektóre dziedziny eksportu wymagaj? zezwoleń i koncesji. Dokumenty te mog? się różnić w zależności od kraju, który je importuje. Obowi?zkowa certyfikacja (uzyskanie certyfikatu, licencji, koncesji czy zezwolenia) dotyczy eksportu maszyn i urz?dzeń, wyrobów elektrycznych, elektronicznych, przemysłu lekkiego, pirotechnicznych, wyposażenia medycznego, surowców mineralnych, opakowań, drewna, nawozów, środków ochrony roślin, leków, preparatów biologicznych, produktów rolno-spożywczych, wyrobów tytoniowych.

Ministerstwo Gospodarki wydaje na złożony wniosek zezwolenia indywidualne na eksport towarów o znaczeniu strategicznym, czyli towarów i technologii podwójnego zastosowania, uzbrojenia i sprzętu wojskowego oraz wykonywanie usług w tym zakresie. Całościowa lista takich towarów jest określana przez Ministra Gospodarki.  

Chc?c podbijać zagraniczne, a szczególnie europejskie rynki, nie można bagatelizować roli certyfikatów jakości. W czasach globalizacji gwarancja jakości ma szczególne znaczenie i może znacznie pomóc wypromować produkt wśród społeczności zagranicznych. Międzynarodowe certyfikaty jakości bardzo pomagaj? budować zaufanie między partnerami handlowymi. Warto zaznaczyć, że w procesach certyfikacji oceniana jest nie tylko jakość końcowego produktu, ale sam przebieg produkcji, ceny, terminy dostaw, organizacja przedsiębiorstwa oraz profesjonalizm pracowników. Certyfikacja dotyczy więc szeroko pojętej organizacji i profesjonalności firmy.

Od 1987 roku istnieje International Standard Organisation odpowiedzialna za opracowanie międzynarodowych norm jakości.   Certyfikacja przedsiębiorstwa jest sposobem zagwarantowania, że firma przestrzega wymagań jednej z norm ISO 9000. Od 1990 roku europejskim systemem certyfikacji dobrowolnej zajmuje się Europejska Organizacja ds. Badań i Certyfikacji (EOBC). Innym przykładem certyfikatów Total Quality Management czy Business Process Management. Istnieje także szereg norm, wdrażanych w odpowiednich branżach, jak na przykład ISO/TS 16949 - nowy standard na rynku motoryzacyjnym oparty na normach ISO, VDA 6.1 - standard niemiecki w branży motoryzacyjnej, czy TL 9000 - standard dla przemysłu telekomunikacyjnego.

Warto wymienić kilka europejskich i międzynarodowych organizacji certyfikuj?cych:

• IQNet - Międzynarodowa Sieć Jednostek Certyfikuj?cych (dawna EQNet)
• EAC - Europejska Akredytacja Jednostek Certyfikuj?cych
• EOTC - Europejska Organizacja ds. Badań i Certyfikacji
• IAF - Międzynarodowe Forum ds. Akredytacji
• ILAC - Międzynarodowa Współpraca w dziedzinie Akredytacji Laboratoriów
• Polskie Centrum Badań i Certyfikacji
• Centrum Korespondencyjne Euro Info
• Polski Komitet Normalizacyjny

„Podstawow? kwesti? jest sprawdzenie, czy rzeczywiście wymagane jest na danym rynku, aby nasz towar uzyskał dodatkowe certyfikaty. W znalezieniu informacji na temat wymogów, jakie musi spełnić nasz produkt czy usługa często pomocny będzie nasz kontrahent zagraniczny, który kupuj?c od nas towary także jest zainteresowany, aby towar jak najszybciej był dopuszczony na dany rynek. Często, szczególnie na dalekich rynkach, polskie firmy działaj? przez pośredników i dystrybutorów. Dlatego warto poprosić odbiorcę naszych towarów nie tylko o wstępn? pomoc w tym zakresie, ale także wsparcie w zakresie uzyskania niezbędnych pozwoleń, czy certyfikatów wymaganych na danym rynku” – podkreśla Andrzej Łyko – Prezes Zarz?du Polskiej Izby Gospodarczej Importerów Eksporterów i Kooperacji z Poznania.

Międzynarodowe akty prawne zwi?zane z eksportem

Na portalu rz?dowym Portal Innowacji można znaleźć szereg informacji, dotycz?cych aspektów   prawnych prowadzenia działalności międzynarodowej. Jak wiadomo, ochronę własności intelektualnej zapewniaj? odpowiednie akty prawa międzynarodowego oraz krajowego oraz wytyczne Prezesa Urzędu Patentowego. Jeśli chcemy rozwin?ć działalność poza granicami własnego kraju warto sprawdzić, czy interesuj?cy nas kraj implementował do własnego prawa postanowienia umów międzynarodowych dotycz?cych ochrony własności intelektualnej. Warto przy tym pamiętać o hierarchiczności aktów prawnych – największ? moc ma umowa międzynarodowa, następnie ustawa, rozporz?dzenie oraz zarz?dzenie.

Poniżej prezentujemy najważniejsze akty prawa międzynarodowego, dotycz?ce działalności eksportowej:

- Akt sztokholmski zmieniaj?cy Konwencję parysk? o ochronie własności przemysłowej (Sztokholm 1967). Wprowadza jednolit? definicję „własności przemysłowej”. Na podstawie tego aktu każdy może zabiegać o ochronę prawn? oraz dochodzić swoich roszczeń. Konwencja dokładnie reguluje procedurę zgłoszenia wynalazku, chwilę powstania pierwszeństwa, bieg terminów i skutki prawne dokonanych zgłoszeń. Ponadto opisuje kroki i etapy postępowania w razie zaistnienia sporu.

- Układ o Współpracy Patentowej (Waszyngton 1970). Dziś do układu przynależy 148 państw, Polska ratyfikowała układ PCT (ang. Patent Cooperation Treaty) w 1990 roku. Reguluje techniczne warunki rejestracji wynalazków i współpracy patentowej, tutaj znajdziemy definicje zgłoszenia, patentu, patentu krajowego, patentu międzynarodowego, daty pierwszeństwa oraz inne.

- Porozumienie Madryckie o Międzynarodowej Rejestracji Znaków Towarowych (Madryt 1891) i Protokół do Porozumienia Madryckiego (Madryt 1989). Porozumienie zawarto w ramach Konwencji Paryskiej. Dzięki temu możliwa jest rejestracja znaku towarowego w państwach członkowskich Zwi?zku Madryckiego (ustanowionego na mocy tego porozumienia) na bazie rejestracji krajowej znaku. Protokół do Porozumienia Madryckiego umożliwia rejestrację znaku towarowego w państwach, które go podpisały na podstawie zarówno rejestracji krajowej, jak i zgłoszenia krajowego znaku. Wnioski takie składane s? w Biurze Międzynarodowym światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO w Genewie za pośrednictwem krajowego Urzędu Patentowego. Innymi słowy przynależność Polski do tego porozumienia umożliwia nam „rozszerzenie” zgłoszenia danego znaku towarowego zgłoszonego w Urzędzie Patentowym RP poza terytorium Polski. Za organizację całego sytemu międzynarodowej rejestracji znaków (tzw. systemu madryckiego) odpowiada   Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (World Intellectual Property Organizaction – WIPO).

- Akt Genewski Porozumienia Haskiego (Genewa 1999). Polska stała się stron? tego aktu w 2009 roku. Obecnie stronami tego Porozumienia jest 56 państw, z których 35 należy do Aktu Genewskiego. Systemem zarz?dza Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) z siedzib? w Genewie (Szwajcaria). Ten akt dotyczy międzynarodowej rejestracji wzorów przemysłowych: umożliwia właścicielowi wzoru przemysłowego uzyskanie ochrony dla wzoru na terytorium wszystkich umawiaj?cych się stron przez dokonanie jednego zgłoszenia w Biurze Międzynarodowym WIPO, w jednym języku i po uiszczeniu jednego zestawu opłat w jednej walucie (frankach szwajcarskich).

- Porozumienie strasburskie (Strasburg 1971). Dotyczy międzynarodowej klasyfikacji patentowej i jest skierowany przede wszystkim do administracji kraju, który przyj?ł wcześniejsze umowy międzynarodowe. Opisuje, jak powinien wygl?dać od strony administracyjno-biurowej system klasyfikacji patentów, świadectw autorskich, wzorów użytkowych i świadectw użyteczności, tak by jego zapisy były zrozumiałe i jasne dla osób z innych krajów świata.

- Porozumienie nicejskie (Nicea 1957). Dotyczy międzynarodowej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków, reguluje kwestie jednolitej klasyfikacji towarów i usług dla celów rejestracji znaków, oraz to, w jakich językach winna być dokonana i jakie s? tego skutki prawne.

- Porozumienie wiedeńskie (Wiedeń 1973). Akt prawny, który ustanawia międzynarodow? klasyfikację elementów graficznych znaków. Zawiera opis, w jaki sposób należy przeprowadzić klasyfikację dla elementów graficznych znaków, tak by miało to skutek wspólny (jednolity).

- Konwencja o patencie europejskim (Monachium 1973) oraz akt rewiduj?cy zapisy Konwencji (2000). Polska formalnie stała się członkiem Europejskiej Organizacji Patentowej w 2004 roku. Konwencja dotyczy udzielaniu patentów europejskich, ustala wspóln? ścieżkę zgłaszania i udzielania patentów europejskich, obowi?zuj?cych w każdym z państw-członków Europejskiej Organizacji Patentowej.

Gdzie szukać pomocy (ambasady, izby bilateralne, organizacje branżowe, firmy zajmuj?ce się promocj? międzynarodow?)

Obecnie istnieje wiele organizacji zajmuj?cych się współprac? międzynarodow?. To tam możemy zwrócić się o pomoc prawn?, skorzystać z wiedzy ekspertów, zaczerpn?ć informacji o zagranicznych rynkach, analiz, prognoz, opracowań. Organizacje te dziel? się przede wszystkim na państwowe i  prywatne. Pomocy możemy szukać na przykład w Krajowej Izbie Gospodarczej, konfederacji Pracodawcy RP, organizacji Business Centre Club, Stowarzyszeniu Eksporterów Polskich czy Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan. Cennych informacji udzielaj? również instytucje takie, jak ambasady, izby bilateralne (jak chociażby Brytyjsko-Polska Izba Handlowa), Polska Izba Handlowa, Centrum Promocji Gospodarczej, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Polska Izba Gospodarcza Importerów Eksporterów i  Kooperacji. Istniej? także organizacje pozarz?dowe oraz firmy prywatne, które zajmuj? się promocj? polskiego handlu zagranic?. Wśród nich warto wymieć: Fundację Polskiego Handlu, Fundacja Rozwoju Polskiego Eksportu, Kompass Poland.

  „O rozwoju i powodzeniu biznesu decyduje w ostateczności zdobyty klient, bo to on generuje nam przychody. Jednak droga do jego zdobycia, szczególnie poza granicami kraju jest usiana wieloma uwarunkowaniami, np. wielkości? rynku, konkurencj?, cenami, ale również uwarunkowaniami prawnymi, kultur? biznesow? danego kraju, itp. Wiele firm uważa, żee rynek chiński i Indie s? bardzo lukratywne. Trzeba tylko skalkulować ryzyko wynikaj?ce ze specyfiki tych krajów. Wśród naszych klientów rozpoczynaj?cych przygodę z eksportem, zauważamy jako atrakcyjne s? dla nich na pocz?tek bliższe rejony, jak Skandynawia czy Niemcy. Do celów diagnozowania zainteresowania współprac? służ? organizowane m. in. z nasz? współprac? misje handlowe. W ich trakcie testowane jest nie tylko zainteresowanie produktem, ale też gotowość wykorzystania marki polskiej czy może jako private label. Trzeba również założyć, że jest to długofalowy proces. Na przykład zatowarowanie w niektórych branżach odbywa się 2 razy do roku, a decyzja musi być podjęta kilka miesięcy wcześniej i w konsekwencji sam proces misji handlowej jeszcze wcześniej. To może trwać rok lub dłużej bo istotne jest zdobycie zaufania partnera” – mówi Marek Wcisło, dyrektor zarz?dzaj?cy firmy Kompass Poland.

Źródło: Kompass Poland Sp. z o. o.