Czym będzie żyła polska energetyka w 2018 r.?

W 2018 r. roku polsk? branżę energetyki czeka szereg zmian. Rynek mocy, MIFID II, a  także nowe rozporz?dzenie taryfowe dotycz?ce obrotu energi? elektryczn? – to duże zmiany, które dotkn? rynek energetyki. Poniżej przedstawiamy główne założenia aktów prawnych, które już weszły w  życie, zostały przyjęte przez Sejm lub znajduj? się w  zaawansowanym stadium procesu legislacyjnego. Zwracamy również uwagę na  zapowiedzi ustaw oraz projekty aktów znajduj?cych się dopiero we wczesnym stadium procesu legislacyjnego. Niektórym z  nich w  najbliższym czasie poświęcimy osobne artykuły.

Ustawa o  rynku mocy

Nadchodz?ce miesi?ce będ? czasem intensywnych prac legislacyjnych nad aktami wykonawczymi do  świeżo uchwalonej ustawy o  rynku mocy. Przepisy ustawy maj? chronić przed deficytem mocy, gwarantuj?c dostępność odpowiednich do  potrzeb odbiorców zasobów mocy w  źródłach wytwarzaj?cych energię elektryczn? i  wprowadzaj?c dwutorowość rynku energii elektrycznej.

Moce wymagane do  pokrycia szczytowego zapotrzebowania odbiorców, powiększonego o  wymagan? nadwyżkę mocy w  systemie elektroenergetycznym, maj? być kontraktowane w  specjalnych aukcjach, na  których towarem będzie nie tylko sama energia, ale też gotowość do  jej dostarczania (pierwsza tego typu aukcja na  okresy dostaw przypadaj?ce na  lata 2021–2023 odbędzie się w  grudniu 2018 r.).

Na mechanizm wsparcia złoż? się wszyscy odbiorcy energii – rachunek za energię od  2021 r. powiększony będzie o  dodatkow? pozycję: opłatę mocow?. Branża energetyczna czeka na  szczegółowe zdefiniowanie kształtu rynku mocy w  przepisach wykonawczych, tj. przede wszystkim szczegółowe uregulowanie dotycz?ce sposobu wykonywania obowi?zku mocowego oraz podanie dokładnych paramentów planowanych aukcji.

MiFID II

Do 3 lipca 2017 r. wszystkie państwa członkowskie UE miały obowi?zek implementować do  swojego porz?dku prawnego przepisy wynikaj?ce z  dyrektywy Parlamentu Europejskiego i  Rady 2014/65/UE z  dnia 15 maja 2014 r. w  sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID II) oraz rozporz?dzenia Parlamentu Europejskiego i  Rady 600/2014 (MiFIR) (ł?cznie Pakiet MiFID), a  wejście w  życie przepisów krajowych miało nast?pić najpóźniej 3 stycznia 2018 r.

Regulacje MiFID II rozszerzaj? katalog instrumentów finansowych m.in. o  uprawnienia do  emisji oraz modyfikuj? zakres regulacji dotycz?cy towarowych instrumentów pochodnych, które s? lub mog? być wykonywane przez dostawę. MiFID II redefiniuje wył?czenia od  obowi?zku uzyskania zezwolenia KNF na  działalność maklersk?. Ma to szczególne znaczenie dla przedsiębiorstw energetycznych w  zakresie zawierania przez nie transakcji na  towarowych instrumentach pochodnych na  rachunek własny. Zmiany wi?ż? się również z  wprowadzeniem nowego rodzaju systemu obrotu instrumentami finansowymi, czyli zorganizowanej platformy obrotu – OTF. Przedmiotem transakcji będ? na  niej instrumenty wymienione w  katalogu określonym w  przepisach, tj. obligacje, strukturyzowane produkty finansowe, uprawnienia do  emisji, instrumenty pochodne lub produkty energetyczne będ?ce przedmiotem obrotu hurtowego, które musz? być wykonywane przez dostawę. Przepisy wpłyn? też znacz?co na  organizację Towarowej Giełdy Energii (TGE): Rynek Terminowy Towarowy będzie musiał zostać dostosowany do  wymogów obowi?zuj?cych OTF.

Jako że polski ustawodawca nie dochował terminu implementacji dyrektywy, w  zwi?zku z  czym od  3 stycznia 2018 r. współistniej? krajowe i  unijne regulacje dotycz?ce obrotu instrumentami finansowymi, powstały w?tpliwości, w  jakim zakresie stosować postanowienia MiFID II. W?tpliwości te postanowiła wyjaśnić KNF w  swoim stanowisku z  27 grudnia 2017 r., wskazuj?c szereg przykładowych sytuacji ilustruj?cych, jak powinny być stosowane przepisy niezaimplementowanej dyrektywy. KNF przypomniała również generalne zasady obowi?zuj?ce kraje członkowskie w  przypadku kolizji przepisów prawa krajowego i  wspólnotowego, tj. zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego, zasadę bezpośredniej skuteczności dyrektyw unijnych oraz zasadę skutku pośredniego dyrektywy.

Przewiduje się, że pierwsza (ustawowa) faza prac nad wdrożeniem przepisów unijnych zakończy się w  Polsce pod koniec pierwszego kwartału 2018 r.

Rozporz?dzenie taryfowe dotycz?ce obrotu energi? elektryczn?

Z dniem 30 grudnia 2017 r. weszła w  życie większość przepisów nowego rozporz?dzenia Ministra Energii w  sprawie szczegółowych zasad kształtowania i  kalkulacji taryf oraz rozliczeń w  obrocie energi? elektryczn?, zwanego „rozporz?dzeniem taryfowym”. Rozporz?dzenie wprowadziło taryfę z  obniżonymi stawkami opłat za pobór części energii elektrycznej dla odbiorców w  gospodarstwach domowych z  jednostrefowym rozliczeniem od  godziny 22 do  6 rano. Ponadto w  rozporz?dzeniu znalazł się korzystny dla konsumentów przepis nakładaj?cy na  przedsiębiorstwa energetyczne obowi?zek wypłacania w  uzasadnionych przypadkach bonifikat za niedotrzymanie standardów jakościowych obsługi odbiorców oraz parametrów jakościowych energii bez wcześniejszego złożenia odpowiedniego wniosku i  ubiegania się o  zapłatę przez konsumenta (przepis ten wejdzie w  życie 1 stycznia 2019 r.).

Projekt ustawy o  elektromobilności i  paliwach alternatywnych

Z końcem 2017 r. Rada Ministrów przyjęła przedłożony przez ministra energii projekt ustawy o  elektromobilności i  paliwach alternatywnych zakładaj?cy ułatwienia i  zwiększenie inwestycji na  rynku pojazdów elektrycznych oraz promuj?cy zastosowania w  transporcie energii elektrycznej oraz paliw alternatywnych (przede wszystkim LNG i  CNG). Uproszczone zostan? przepisy prawa energetycznego w  zakresie obrotu i  dystrybucji energii elektrycznej na  potrzeby pojazdów elektrycznych (m.in. zwolnienie z  obowi?zku posiadania koncesji).

Pierwszy w  Polsce dokument całościowo określaj?cy zasady funkcjonowania rynku paliw alternatywnych w  transporcie zakłada budowę sieci bazowej infrastruktury dla paliw alternatywnych w  miastach, na  gęsto zaludnionych terenach oraz wzdłuż dróg należ?cych do  transeuropejskich korytarzy transportowych. Przewiduje też wyłanianie operatorów infrastruktury do  ładowania pojazdów w  drodze konkursów, a  w przypadku braku chętnych podmiotów obliguje do  świadczenia usług określone przedsiębiorstwa dystrybucji energii (sprzedawców zobowi?zanych). Ponadto wprowadza szereg zachęt do  nabycia pojazdów elektrycznych (zwolnienie z  akcyzy, zwiększona kwota amortyzacji, bezpłatne parkowanie w  strefach płatnego parkowania czy czasowa możliwość korzystania z  buspasów).

W momencie publikacji artykułu projekt ustawy po pierwszym czytaniu został skierowany przez Sejm do  rozpatrzenia do  Komisji do  Spraw Energii i  Skarbu Państwa oraz Komisji Infrastruktury.

Projekt zmian w  prawie geologicznym

Zgodnie z  projektem ustawy o  zmianie ustawy Prawo geologiczne i  górnicze oraz niektórych innych ustaw z  dnia 15 września 2017 r. przygotowanego przez Ministerstwo Środowiska ułatwiona powinna zostać procedura pozyskiwania koncesji na  prowadzenie działalności z  zakresie wydobywania kopalin ze  złóż. Na  mocy proponowanych przepisów przede wszystkim uproszczone i  skrócone maj? zostać procedury zwi?zane z  procesem przedłużenia obowi?zuj?cych koncesji. Ponadto zmienić się maj? zasady udzielania koncesji węglowodorowych. Oprócz obowi?zuj?cej obecnie procedury przetargowej proponowane jest przywrócenie procedury „open door”, zgodnie z  któr? to przedsiębiorca może zainicjować postępowanie koncesyjne na  wydobycie węglowodorów ze  złóż. Oprócz tego objęte własności? górnicz? maj? zostać gazy szlachetne, pierwiastki ziem rzadkich oraz bursztyn. Dodatkowo projekt ustawy wprowadza konstrukcję „joint operating agreement” (umowy o  wspólne operacje górnicze) od  dawna funkcjonuj?cej w  innych jurysdykcjach i  pozwalaj?cej na  modelowanie podziału zysków i  kosztów podczas współpracy operatora z  innymi przedsiębiorcami na  bloku koncesyjnym. Pod koniec grudnia 2017 r. projekt był na  etapie zgłaszania stanowisk w  ramach konsultacji społecznych oraz odnoszenia się ministerstwa do  zgłoszonych uwag w  ramach dalszych konsultacji.

Kolejna nowelizacja ustawy o  OZE

Projekt kolejnej już nowelizacji ustawy o  odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw zaprezentowany opinii publicznej jeszcze na  etapie prac nad wcześniejsz? nowel? ustawy ma na  celu usunięcie w?tpliwości w  zakresie zgodności polskiego systemu wsparcia OZE z  przepisami unijnymi oraz wprowadzenie nowych form wsparcia dla wybranych instalacji. Proponowane zmiany dotyczyć maj? m.in.: doprecyzowania zasad ł?czenia pomocy operacyjnej i  inwestycyjnej, wprowadzenia nowego odrębnego mechanizmu wsparcia dla małych biogazowni oraz elektrowni wodnych, zwiększeniu mocy mikro- i  małych instalacji oraz uregulowania zasad sprzedaży projektów, które uzyskały wsparcie w  ramach systemu aukcyjnego. W  ramach nowelizacji zliberalizowane maj? zostać również restrykcyjne przepisy dotycz?ce funkcjonowania farm wiatrowych, m.in. wył?czenie wartości elementów technologicznych elektrowni wiatrowej z  podstawy obliczania podatku od  nieruchomości. Projekt jest na  etapie ustosunkowania się poszczególnych ministerstw do  uwag zgłoszonych w  toku konsultacji społecznych.

Pakiet zimowy

W drugiej połowie grudnia 2017 r. na  posiedzeniu Rady UE ds. Energii ministrowie energii państw UE uzgodnili wspólne stanowisko w  sprawie dalszych prac w  zakresie kluczowych projektów legislacyjnych pakietu na  rzecz czystej energii dla wszystkich Europejczyków (Clean Energy for All Europeans), czyli tak zwanego „pakietu zimowego” maj?cego zmienić funkcjonowanie energetyki wewn?trz Unii Europejskiej. Zgodnie z  założeniami w  energetyce unijnej rosn?ć ma znaczenie źródeł odnawialnych. Dzięki dostępowi do  inteligentnych rozwi?zań ma być ona bardziej zdigitalizowana, przyjazna środowisku i  nastawiona na  małe, rozproszone źródła energii. Co istotne dla Polski w  kontekście świeżo uchwalonego rynku mocy planowane rozwi?zania zawieraj? również ograniczenie wsparcia energetyki węglowej, wprowadzaj?c limit emisji CO2  dla wspieranych z  publicznych pieniędzy wytwórców energii elektrycznej, działaj?cych na  rynkach mocy. Uzgodnienia podjęte pod koniec roku 2017 r. pozwalaj? na  rozpoczęcie w  pierwszych miesi?cach 2018 r. rozmów trójstronnych Rady UE, Parlamentu Europejskiego i  Komisji dotycz?cych pakietu.

Wstępne porozumienie w  sprawie reformy ETS

Rok 2017 r. zakończył się również wypracowaniem wstępnego planu w  sprawie reformy europejskiego systemu handlu pozwoleniami na  emisję CO2  (tzw. ETS) przewiduj?cego, że od  2021 r. liczba uprawień do  emisji będzie spadała o  2,2% rocznie. Kluczowe z  punktu widzenia polskiego miksu energetycznego było wypracowanie systemu wsparcia z  Funduszu Modernizacyjnego, zasilanego środkami ze  sprzedaży części uprawnień do  emisji CO2, który ma wspierać biedniejsze kraje Unii w  usprawnieniu systemu energetycznego i  pobudzać inwestycje zwiększaj?ce efektywność energetyczn?. Zgodnie z  najnowszymi ustaleniami wsparcia z  funduszu odmówiono inwestycjom w  energetykę węglow?. Chociaż przyjęty tekst porozumienia nie jest korzystny dla polskiej energetyki opartej przede wszystkim na  węglu, to pominięcie wsparcia dla energetyki węglowej wydaje się przes?dzone. W  2018 r. możemy się spodziewać zintensyfikowanych prac nad reform? ETS w  takim właśnie kierunku.

Zofia Romanowska, praktyka transakcji i  prawa korporacyjnego kancelarii Wardyński i  Wspólnicy