Program Rodzina 500+ przejściowo podwyższył stopę oszczędności

Zgodnie ze statystyk? rachunków narodowych oszczędności brutto gospodarstw domowych stanowi? nadwyżkę dochodu do dyspozycji nad wydatkami na konsumpcję. Oszczędności mog? być zatem dodatnie lub ujemne. Stopa oszczędności stanowi iloraz oszczędności i dochodu rozporz?dzalnego. Jej dodatnia wartość wskazuje, że bież?cy dochód nie jest w pełni konsumowany. Ujemna stopa oszczędności oznacza natomiast, że w celu sfinansowania bież?cego spożycia zmniejszeniu ulegaj? aktywa gospodarstw domowych albo zwiększaj? się ich zobowi?zania (np. poprzez zaci?ganie kredytu). Zgodnie z danymi Eurostatu stopa oszczędności dobrowolnych (oszczędności brutto skorygowane w dół z tytułu transferów do OFE) utrzymywała się w trendzie malej?cym do 2011 r. Tempo jej spadku uległo nasileniu w latach 2009-2011 i w I kw. 2011 r. ukształtowała się ona na najniższym poziomie w historii (-3,1%). Spadek stopy oszczędności w tym okresie był zwi?zany z silnym pogorszeniem sytuacji na rynku pracy (w latach 2009-2011 stopa bezrobocia zwiększyła się o ponad 3 pkt. proc.). Gospodarstwa domowe w coraz większym stopniu korzystały z nagromadzonych oszczędności do finansowania swoich bież?cych wydatków. W czasie silnego spowolnienia wzrostu gospodarczego w latach 2011-2012 stopa oszczędzania zakotwiczyła się na ujemnym poziomie (komponent trendu wynosz?cy ok. -0,9%, por. wykres). Jej dalszy spadek był ograniczany przez malej?cy zasób aktywów gospodarstw domowych, który mógłby zostać użyty do sfinansowania konsumpcji, ich nisk? zdolność kredytow? ograniczaj?c? przestrzeń dla zwiększania zobowi?zań oraz zmniejszenie bież?cych wydatków (spadek dynamiki konsumpcji do poziomu bliskiego zera).

Od 2013 r. można zaobserwować wzrost stopy oszczędności dobrowolnych. Naszym zdaniem, wyraźna poprawa sytuacji na rynku pracy w ci?gu ostatnich kwartałów skłania konsumentów do odbudowy bufora oszczędnościowego, który uległ zmniejszeniu w okresie gorszej koniunktury lub w wyniku spłaty zobowi?zań zaci?gniętych w tym okresie. Zgodnie z badaniem „Diagnoza Społeczna” z 2015 r., najczęściej wymienianym celem gromadzenia oszczędności jest tworzenie rezerwy na sytuacje losowe. Warto zauważyć, że odsetek osób wskazuj?cych takie przeznaczenie oszczędności wyraźnie zwiększył się na tle innych kategorii pomiędzy 2011 r. i 2015 r. (wzrost o 11,8 pkt. proc., z 60,3% do 72,1%). Stanowi to wsparcie dla naszej oceny, iż głównym czynnikiem oddziałuj?cym w ostatnich kwartałach w kierunku wzrostu stopy oszczędności był motyw zabezpieczenia się przed przyszłymi szokami dochodowymi. Uruchomienie programu Rodzina 500+ oddziaływało w kierunku wzrostu znaczenia tego czynnika. Wypłata świadczeń przyczyniła się bowiem do wyraźnego wzrostu realnego dochodu rozporz?dzalnego w II kw. Dzięki temu najuboższe gospodarstwa domowe, które wcześniej nie były w stanie odkładać pieniędzy, mogły zwiększyć oszczędności buforowe.

Uważamy, że drugim czynnikiem, który oddziałuje w kierunku wzrostu stopy oszczędności, s? rosn?ce obawy Polaków o wysokość przyszłej emerytury. Zgodnie z teori? cyklu życia, konsumpcja jednostek jest wygładzana w czasie. Gospodarstwa domowe d?ż? do utrzymywania relatywnie stałego poziomu konsumpcji przez cały okres swojego życia. Zgodnie z t? teori? bież?ce oszczędności stanowi? różnicę pomiędzy długookresowym poziomem (wyrównanej w czasie) konsumpcji a bież?cymi, zmiennymi dochodami. Tym samym jednym z czynników kształtuj?cych bież?cy poziom stopy oszczędzania s? oczekiwania dotycz?ce wysokości przyszłej emerytury. Im niższy jest przewidywany poziom otrzymywanego świadczenia, tym wyższa jest bież?ca skłonność do oszczędzania. Ze względu na przeprowadzon? w 2013 r. reformę polegaj?c? na zmniejszeniu znaczenia II filara (OFE) i przeniesieniu zgromadzonych tam środków na subkonta w ZUS nasiliły się obawy Polaków o wysokość przyszłej emerytury. Nasz? ocenę wspiera ankieta TNS Polska przeprowadzona w grudniu 2015 r., zgodnie z któr? 50% respondentów (osoby w wieku 25-45 lat) było przekonanych, że emerytura wypłacana w oparciu o obowi?zkowe składki deponowane w ZUS wystarczy tylko na opłacenie podstawowych świadczeń i bież?cych wydatków na minimalnym poziomie. Co więcej, 30% badanych było zdania, że emerytura nie wystarczy nawet na opłacenie podstawowych świadczeń. Podobne wnioski można wyci?gn?ć na podstawie Diagnozy Społecznej, zgodnie z któr? w latach 2013-2015 odnotowano wyraźny wzrost odsetka osób oszczędzaj?cych w celu „zabezpieczenia na starość” (z 34,9% do 38,9%). Hipotezę o wzroście stopy oszczędzania w celu finansowania przyszłej konsumpcji na emeryturze wspiera również rosn?ce zainteresowanie formami oszczędzania w ramach III filaru systemu emerytalnego. Wartość środków zgromadzonych w ramach Indywidualnych Kont Oszczędnościowych (IKE) i Indywidualnych Kont Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) zwiększała się w latach 2012-2015 w przeciętnym tempie równym 20,1% rocznie. Należy jednak zwrócić uwagę, że udział IKE i IKZE w strukturze aktywów gospodarstw domowych wci?ż jest niewielki (0,4% na koniec I kw. 2016 r.).

Stopa oszczędności dobrowolnych w II kw. br. uległa nieznacznemu obniżeniu (do 2,9% wobec 3,2% w I kw.). Opublikowane w ubiegłym tygodniu dane wskazuj?ce na silny wzrost konsumpcji w III kw. oraz odnotowane w tym okresie lekkie obniżenie dynamiki realnego funduszu płac (iloczynu zatrudnienia i przeciętnej płacy) w gospodarce sygnalizuj?, że obserwowana od 2014 r. tendencja do wzrostu stopy oszczędności gospodarstw domowych najprawdopodobniej została zahamowana. Uważamy, że  znaczenie głównego motywu oszczędzania, jakim w ostatnich kwartałach było zabezpieczenie się przed przyszłymi szokami dochodowymi stopniowo maleje wraz z osi?gnięciem odpowiednio wysokiego bufora oszczędności. Natomiast oczekiwane obniżenie wieku emerytalnego w IV kw. 2017 r., które przyczynia się (przy innych warunkach niezmienionych) do spadku wysokości przyszłych emerytur, oddziałuje w kierunku wzrostu skłonności do oszczędzania. Ponadto, w II kw. 2017 r. zacznie wygasać pozytywny wpływ programu Rodzina 500+ na dynamikę spożycia prywatnego. Część gospodarstw domowych chc?c utrzymać dotychczasowe tempo wzrostu konsumpcji zacznie w tym celu korzystać z nagromadzonych oszczędności, co będzie miało negatywny wpływ na wysokość stopy oszczędności dobrowolnych. Uważamy, że program Rodzina 500+ może również przyczynić się do dezaktywizacji zawodowej kobiet otrzymuj?cych niskie wynagrodzenie. Zgodnie z badaniami NBP bierność zawodowa powoduje istotny spadek skłonności do oszczędzania. Naszym zdaniem, wypadkow? przedstawionych powyżej czynników będzie stabilizacja lub lekki spadek stopy oszczędności dobrowolnych w kolejnych kwartałach. Tym samym oczekiwane przez nas zmniejszenie dynamiki konsumpcji w II poł. 2017 r. (efekt wysokiej bazy zwi?zany z wygasaniem wpływu programu Rodzina 500+) może zmaterializować się w mniejszym stopniu niż wcześniej zakładaliśmy. Zarysowane powyżej czynniki, istotne dla przewidywanej ścieżki dynamiki spożycia prywatnego i tempa wzrostu PKB, uwzględnimy w naszej najbliższej kwartalnej prognozie makroekonomicznej, któr? opublikujemy 12 grudnia.

***

Credit Agricole Bank Polska S.A. pl.  Orl?t Lwowskich 1, 53-605 Wrocław  www.credit-agricole.pl

Niniejszy materiał został sporz?dzony na podstawie najlepszej wiedzy autorów, z wykorzystaniem informacji pochodz?cych ze sprawdzonych źródeł. Nie może on być wykorzystywany jako rekomendacja do zawierania transakcji. Stawki zawarte w materiale maj? charakter informacyjny. Credit Agricole Bank Polska S.A. nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych komentarzy i opinii.

Jakub BOROWSKI Główny Ekonomista Chief Economist ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 40 e-mail:  jakub.borowski(@)credit-agricole.pl

Jean-Baptiste GIRAUD Dyrektor Pionu Dużych Klientów Korporacyjnych Head of Large Corporate Client Division ul. Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.: +48 22 573 18 02 e-mail:jeanbaptiste.giraud(@)credit-agricole.pl

David JULLIARD Dyrektor Pionu Klientów Korporacyjnych Head of Mid Corporate Client Division ul.Żwirki i Wigury 18a, 02-092 Warszawa tel.:+48 22 573 80 82 e-mail:  djulliard(@)credit-agricole.pl